De pre-industrialisatie periode
In de tijd dat vervoer over water een belangrijke rol speelde, maakten Zeeuwse
haven- en handelssteden een bloeiperiode door en blies het gewest Zeeland een
belangrijke partij mee in de economie van de Nederlanden. Naast het 'handels- en
overslag bedrijf in de havensteden dat een belangrijke bron van inkomsten
betekende, bestond de bedrijvigheid vooral uit traditionele verwerking van
landbouw- en andere natuurlijke producten; zowel uit de eigen streek als uit
gebieden overzee. Tot de verbeelding spreken de Zeeuwse meestoven. In en bij de
havensteden waren de traditionele scheepsbouw en aanverwante bedrijven zoals
touwslagerijen en houtzagerijen van economische betekenis voor de streekecono-
mie. De vele windmolens die in deze periode in steden en dorpen verrezen
vormden een vroege aanzet tot mechanisatie en productie verhoging in vele
bedrijfstakken.
De toestand in de negentiende eeuw
Na een langzame terugval in de 18de eeuw kwamen de meeste Zeeuwse steden en
daarmee de hele provincie in de tijd van de Franse overheersing in een diep
economisch dal terecht. Weer onder Nederlands gezag speelde Zeeland in handel
en scheepvaart nauwelijks meer een rol en raakte het eilandengebied door het
water dat eerder juist welvaart bracht, in isolement. Het in de steden nog aanwezi
ge kapitaal uit voorgaande eeuwen werd veelal opgeteerd, er werd nauwelijks
geïnvesteerd. Werkloosheid en economische malaise grepen in de groeiende
negentiende eeuwse steden om zich heen en hadden ook grote gevolgen op het
platte land. Een groot aantal stedelingen en plattelandsbewoners raakte in armoe
de. De nog resterende bedrijven waren veelal traditioneel, verwerkten streekpro-
dukten en richtten zich op de plaatselijke afzetmarkt. Van meer dan regionaal
belang waren de bedrijven niet.
De industrialisatie periode
In de eerste helft van de negentiende eeuw begon in de ons omringende landen de
industrialisatie op gang te komen en vonden revolutionaire ontwikkelingen op
technisch, wetenschappelijk en maatschappelijk terrein plaats. Op technisch gebied
waren de ontwikkelingen in de productie en toepassingen van ijzer en staal van
essentieel belang. Gietijzer werd van een min of meer decoratief materiaal een
belangrijk constructie materiaal dat relatief goedkoop en in grote en ingewikkelde
vormen was te produceren. Naast gietijzer kwam wel- of smeedijzer in de
belangstelling dat ondanks de aanvankelijk hoge productie kosten interessant was
als echt constructieijzer vanwege de vrij constante kwaliteit, mogelijkheden zoals
grote afmetingen en slank dimensioneren en het opnemen van trekbelasting. Ijzer
zou uitgroeien tot een alom toegepast materiaal voor eenvoudige en ingewikkelde,
grote en kleine konstrukties.
IJzer vormde de basis voor mechanisatie, industrialisatie en verbetering van
transport: door stoomkracht aangedreven ijzeren machines vervingen de trage en
38
