wapen van de albarello probleemloos in het
rijtje van bekende, vijfliende-eeuwse
afbeeldingen van het Zeeuwse wapen.
Een Brugse opdracht?
Over de herkomst van de albarello is weinig
specifieks bekend. De gegevens van het
Memlingmuseum-Sint Janshospitaal leren, dat
het voorwerp behoort tot de OCM W-collectie
(Openbaar Centrum voor Maatschappelijk
Welzijn) te Brugge. Het bevond zich
voordien in het Museum van de burgerlijke
Godshuizen, dat in 1947 werd gesloten. Uit de
periode daarvoor ontbreekt alle informatie.
Het is denkbaar dat de albarello, gezien zijn
praktische functie, deel heeft uitgemaakt van
het bezit van het Sint Janshospitaal of een
andere charitatieve instelling in Brugge.
Nader onderzoek in deze richting is proble
matisch omdat oude inventarissen en
rekeningen over het algemeen niet ingaan op
de individuele kenmerken van dit soort
'gewone' aardewerk.
Het is evenzeer denkbaar dat de albarello in
opdracht is gemaakt voor iemand die in de
tweede helft van de vijftiende eeuw in relatie
stond met de Bourgondische hertogen of
personen in hun onmiddellijke omgeving. In
Brugge doemt dan vrijwel vanzelfsprekend de
figuur van Lodewijk van Gruuthuse op, niet
alleen iemand die op goede voet stond met het
Bourgondische hof, maar ook iemand voor
wie Zeeland geen onbekend terrein was. In
1455 kocht hij van Philips de Goede de
Heerlijkheid Haamstede, in de onderliggende
oorkonde wordt Gruuthuse onzen lieven
ende getrouwen Ridder Raad ende
Kamerling...' genoemd.5 In hetzelfde jaar
trouwt hij met Margaretha van Borsele, lid
van een van de oudste en meest
vooraanstaande families van Zeeland.
Tenslotte wordt hij door Philips in
1463benoemd tot luitenant-generaal of
stadhouder van de noordelijke gewesten
Holland, Zeeland en Friesland. Bij deze optie
geldt echter evenzeer het eerder genoemde
probleem van de inventarissen en rekeningen.
Blijvend intrigerend
De albarello blijft, althans voor mij, een
intrigerend object. Vast staat dat het
afgebeelde wapen het wapen van Zeeland is.
Aardewerk van dit type is geproduceerd in de
periode circa 1430 - 1500. Bij een productie
vóór 1450 biedt de albarello tevens de oudste
afbeelding van het Zeeuwse wapen. De functie
van de albarello verwijst naar een 'medische'
bestemming, dan wel een bestemming als luxe
gebruiksvoorwerp. De aanwezigheid van het
wapen duidt op een link naar het
Bourgondische hof. Het is daarbij verleidelijk
- niet meer dan dat - te denken aan de Brugse
ridder, hoveling en diplomaat Lodewijk van
Gruuthuse, wiens levensjaren curieus genoeg
precies de periode bestrijken waarin het
Spaans-Moorse aardewerk is geproduceerd!
Noten
1S. Vandenberghe, Vlaamse kunst in de 15de eeuw.
Tentoonstelling van sculptuur, meubilair en
kunstnijverheid uit de tijd van Lodewijk van Gruuthuse
(circa 1427-1492) (Brugge 1992), 68 (nr. 127).
2. L. Castelfranchi Vegas, Vlaanderen en Italië. Vlaamse
primitieven en Italiaanse renaissance (Amsterdam 1984),
198-227.
3. Zie over dit onderwerp F J. van Ettro, 'De oudste
afbeelding van het wapen van Zeeland'. Maandblad de
Nederlandsche Leeuw jrg. 1976, 368-372 en idem, 'De
Bourgondische oorsprong van enige provinciewapens in
Nederland en Belgis', Archief van het Koninklijk
Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen jrg. 1979,
127-157.
4. Schriftelijke mededeling van H. Lobelle (Stedelijke
Musea Stad Brugge) d.d. 13 februari 1993.
5. Geciteerd in M.P.J. Martens, Lodewijk van Gruuthuse.
Mecenas en Europees diplomaat circa 1427-1492
(Brugge 1992), 21.
3
