DE ZEEUWSE VRIJHEIDSOORLOG, 1572-1576.
P.J.A. van Voorst Vader
Toen ik in het Zeeuws Museum die schitterende, zo pas gerestaureerde tapijten met 16dt-eeuwse
zeeslagen zag, voelde ik pijnlijk mijn onkunde. Van die zeegevechten wist ik al heel weinig. Maar
nog brandender was de vraag: wat is de achtergrond daarvan geweest? Waarom hebben de
Zeeuwen die vier jaar lang zo verschrikkelijk gevochten? Ziehier een poging deze Zeeuwse oorlog
te plaatsen in het kader van de historie van die tijd.
Hoe het begon
We zijn in Vlissingen, 6 april 1572. Het is
eerste Paasdag, zondag dus. Het is vroeg in
de morgen. Het is zonnig, maar de Schelde
is nog in nevelen gehuld. Zes april, dat wil
zeggen vijf dagen na de eerste april, waarop
Alva 'zijn bril' verloor. U weet het: op die
dag bezetten de Watergeuzen den Briel. In
Vlissingen is iedereen ongelooflijk
opgewonden! De pastoor hield een preek,
maar geen gewone. Iemand, die daarbij is
geweest, noteerde: 'De pastoor donderde
afgrijselijk van de kansel
De oorzaak van die opwinding wordt gauw
duidelijk: daar, uit de mist op de Schelde
duiken zeventien schepen op. En daarop
bevinden zich driehonderd Spaanse soldaten,
die in Vlissingen ingekwartierd moeten
worden. Zo heeft Alva bevolen, de Spaanse
gouverneur in de Nederlanden sedert 1567.
Maar Spanjaarden, hier, in Vlissingen, daar
moetje toch niet aan denken! Sedert Philips
de Schone in 1496 trouwde met Johanna van
Castilië, later de Waanzinnige geheten,
hebben de Habsburgers in de Nederlanden
geregeld gebruik gemaakt van Spaanse
troepen. Zoals ook Nederlandse
boogschutters en schepen hen in Spanje en
de Middellandse Zee hielpen bij de
Reconquista en de oorlogen tegen de
Turken. 'Rond Sint Maarten(1523) - dus
onder Karei V - zo verhaalt een oude
kroniek, 'quamen veel crijchsknechten van
Spangiaerden te scheepe uyt Spangnen, die
meest int eyland Walcheren vergaarden,
daar veel gheboefte toequam uyt andere
diversche landen, ende sy lagen bykans den
gheheelen winter in dit landt van Zeelandt,
bedrijvende onder die landllieden groot
gheweld ende overlast, soo dat int leste die
landtlieden haer selven sterck ghemaeckt
hebben ende hebbense uyten lande van
Walcheren verdreven, ende weder te schepe
ghejaecht.
Dat was een halve eeuw geleden.
Maar ook in 1563, nog maar negen jaar
geleden, was het weer raak. Op aandringen
van de hele bevolking, en vooral ook van
Willem van Oranje, die dit onderwerp in de
Raad van State aansneed, zouden de Spaanse
troepen, gebruikt in de oorlog tegen
Frankrijk die al vier jaar geleden was
Willem van Oranje. Tekening van Isaac Swanen-
burch, burgemeester van Leiden.
4
