HET WAPEN VAN ZEELAND OP EEN VIJFTIENDE-EEUWSE ALBARELLO
W.H.P. Scholten
Enige jaren geleden, in 1992, was in Brugge een fraaie tentoonstelling te zien over Lodewijk van
Gruuthuse (circa 1427-1492). Aansluitend bij de eigenlijke tentoonstelling, waarbij alleen
kunstwerken werden geëxposeerd die toebehoorden aan Lodewijk van Gruuthuse, of die onmiddellijk
met hem in verband konden worden gebracht, werden in het Gruuthusemuseum en de daarbij aanslui
tende O.-L.-Vrouwekerk ook talrijke andere kunstobjecten uit de tweede helft van de vijftiende eeuw
getoond. Een van die objecten, een albarello of zalfpot, is mij altijd in de geest gebleven. Niet zozeer
vanwege de uitzonderlijke schoonheid, maar meer vanwege de intrigerende aanwezigheid van het
wapen van Zeeland.
De albarello nader beschouwd
Het voorwerp is met een hoogte van 19 cm en
een doorsnede aan de bovenkant van 9,1 cm
betrekkelijk klein. Het lichaam is
cilindervormig, in het midden en boven licht
concaaf. De boven- en onderzijde zijn
ringvormig afgewerkt. Over het gehele
voorwerp is op een witte deklaag in blauw en
roodbruin een versiering van gestileerde
bladeren en ranken aangebracht. Het midden
toont een blauw omlijnd schild met een naar
links uitkomende, zwarte leeuw op een
roodbruin fond. Het schild is aan de
onderzijde doorsneden door een smalle
blauwe en twee brede donkerblauwe golvende
dwarsbalken.Het voorwerp is een zogeheten
albarello of zalfpot van Spaans-Moorse
makelij.' Aardewerk als dit werd vanaf 1430
tot het einde van de vijftiende eeuw
geproduceerd in Manès, een voorstad van
Valencia. Het werd verhandeld door Spaanse
kooplieden. De rijke Vlaamse steden -
Antwerpen, Gent, Brugge - moeten voor hen
een belangrijk afzetgebied zijn geweest. De
Vlaamse schilder Hugo van der Goes (circa
1440-1482) beeldde een albarello af op zijn
befaamde altaarstuk met de aanbidding der
herders, gemaakt voor Tomasso Portinari en
bestemd voor diens kapel in de Chiesa di
Sant'Egidio dell'Ospedale di Santa Maria
Nuova in Florence." De albarello, prominent
op de voorgrond afgebeeld, functioneert hier
als een vaas voor lelies en anemonen. Hij is
exact gelijk aan het Brugse exemplaar, zij het
dat tussen de decoratie geen wapenschild is
aangebracht.
wapen dateren uit het derde kwart van de
vijftiende eeuw - de eerste uit 1450 - en zijn te
vinden in enkele met miniaturen verluchte
handschriften, gemaakt voor Philips de Goede
en zijn zoon Karei de Stoute.3 Het Zeeuwse
wapen maakt hierin geen deel uit van de eigen
wapens van deze machtige Bourgondische
vorsten, maar is wel opgenomen in de rand
versiering van de wapenminiaturen. De
wapenschilden verschillen enigszins van
elkaar: in het aantal van de golvende banen en
de afbeelding van de leeuw. Er is, naast
genoemde hoofdbestanddelen, nog geen
sprake van een vaste vorm. In die zin past het
Het wapen van Zeeland
Het schild met de uitkomende leeuw en de
golvende doorsnijding lijkt onmiskenbaar op
het wapenschild van Zeeland.
De oudste afbeeldingen van het Zeeuwse
Albarello of zalfpot Spaans-Moors aardewerk, Id
eeuw. In het bezit van het Memlingmuseum-Sint
Janshospitaal. Inv. 0.S6.XXI.
2
