Oranjeverenigingen, van zowel vrijzinnige
als orthodoxe signatuur. Uit het Volk moest
als het ware boven de partijen staan om de
vaak explosieve verhoudingen tussen de
verschillende stromingen te overbruggen.
Zij kon zich dus geen vreemde capriolen
permitteren. Die neutrale houding had
succes. 'De tegenwoordige bevolking van
Middelburg kent onze Vereeniging alleen als
de Oranjevereeniging. Maar als
zoodanig geniet zij dan ook - het moge hier
met dankbaarheid worden vastgesteld - de
sympathie en medewerking van een groot
aantal medeburgers', klonk het begin 1940
vol trots.24 Trots, die mede werd ingegeven
door de stille hoop dat de Oranjefeesten ooit
de kermis nog eens overbodig zouden
maken.
*De auteur (1970) studeerde journalistiek in Tilburg en
geschiedenis aan de Katholieke Universiteit Nijmegen.
Thans is hij als onderzoeker in opleiding, met als
onderwerp negentiende-eeuwse rederijkerskamers,
verbonden aan de Universiteit van Amsterdam
Noten
1 J. ter Gouw, De Volksvermaken (Haarlem 1871), 10.
2 G.H. Jansen, Een roes van vrijheid. Kermis in
Nederland (Meppel 1987), 91-92,
3 Ibidem. 33
4 K., Open brief aan den schrijver van 'Volksfeesten in
verband met de afschaffing van de kermis '(Middelburg
1867) 13 Volgens Helsloot is Kohl vermoedelijk de
auteur van dit geschrift. Vgl. John Helsloot,
'Verbürgerlichung in der Praxis. Vortrage und
Ausstellungen der Volksbildungsvereine in Leeuwarden
und Middelburg 1864-1900', in: T. Dekker e.a.
(ed.), Ausbreitung biirgerlicher Kultur in den
Niederlanden und Nordwestdeutschland (Munster
1991), 57-95, aldaar 87.
5 Vgl John Helsloot, Vermaak tussen beschaving en
kerstening. Goes 1867-1896 Amsterdam 1995), 1-44.
6 F. Nagtglas, Iets over volksvermaken (Amsterdam
enz. 1866).
7 Ibidem, 55-56.
8 Meer uitgebreid over Uit het Volk tot de
eeuwwisseling: Helsloot, 'Verbürgerlichung in der
Praxis', 57-95.
9 Nagtglas, 48-50.
10 Vgl. Henk te Velde, Gemeenschapszin en
plichtsbesef Liberalisme en nationalisme in Nederland,
1870-1914 (Groningen 1992), 123-124.
11 Gemeentearchief Middelburg (GAM), Arch Uit het
Volk, inv.nr. 2, Twintigste jaarverslag (1884/85) 1;
23ste jaarverslag (1887/88), 1.
12 GAM, Arch. Uit het Volk, inv.nr. 5, Notulen 17-7-
1918.
13 Over de uiteenlopende meningen in liberale kring
aangaande de kermis: Helsloot, Vermaak, 288-293. 14
GAM, Arch. Uit het Volk, inv.nr. 5, Notulen 12-11-
1919.
15 GAM, bibliotheek, Handelingen der gemeenteraad
van Middelburg 46 (tweede afdeling; 1920),
raadsverslag 23-3-1920, 66-78; GAM, Arch. Uit het
Volk, inv.nr. 5, Notulen 12-11-1919.
16 GAM, Arch. Uit het Volk, inv.nr. 5, Notulen 17-12-
1919.
17 GAM, Arch. Uit het Volk, inv.nr. 12, Brievenboek,
nr. 387, Uit het Volk aan Middelburg Vooruit, 19-1-
1920; nr. 388, Uit het Volk aan Middelburg Vooruit,
21-1-1920.
18 GAM, bibliotheek, Handelingen der gemeenteraad
van Middelburg 46 (tweede afdeling; 1920), 66-78
19 GAM, Arch. Uit het Volk, inv.nr. 5, Notulen 27-9-
1920; Zie ook: inv.nr. 2, 55ste jaarverslag (1919/20), 1-
2
20 GAM, Arch. Uit het Volk, inv.nr. 5, Notulen 12-5-
1920.
21 GAM, bibliotheek, Handelingen der gemeenteraad
van Middelburg Al (eerste afdeling; 1921), Rapport
inzake het kerm is vraagstuk 25-2-1921, 94-102.
22 GAM, bibliotheek, Handelingen der gemeenteraad
van Middelburg Al (eerste afdeling; 1921), raadszitting
19-10-1921, 382-383; (tweede afdeling, 1921),
raadszitting 16-11-1921,213-218.
23 Vgl. GAM, bibliotheek, Handelingen der
gemeenteraad van Middelburg 46 (tweede afdeling;
1920), raadszitting 233-1920, 66-78.
24 GAM, Arch. Uit het Volk, inv.nr. 25, Overzicht bij
het 75-jarig bestaan (1939/40), 3.
5