verbonden zijn geraakt met dromen over die
goede oude tijd. Als het dialect een drager
van de nostalgie wordt is het op sterven na
dood. Dan verdwijnt een dialect naar het
museum en naar de oudheidkamers te
midden van niet meer gebruikte oude
werktuigen. Een dialect kan alleen blijven
bestaan als het midden in het leven staat.
Een dialect kan blijven bestaan als de
sprekers van dat dialect belangstelling
hebben voor de wereld van vandaag,
belangstelling voor de Zeelandtunnel, voor
de invoering van de Euro, voor
vrouwenemancipatie, voor internet, voor
jeugdcriminaliteit, voor de hoge
snelheidstrein en noemt u maar op.
Als gebruikers van een dialect slechts de
nestwarmte van hoe goed het vroeger was
willen koesteren, dan is het niet
verwonderlijk als het dialect samen met die
illusie van die goede oude tijd wegkwijnt.
Als de dynamiek ontbreekt, als de
gebruikers niet meer van deze tijd zijn, dan
zal het dialect ook niet meer van deze tijd
kunnen blijven. Er kan hier best een
vergelijking worden gemaakt met het
behoud van de vele monumenten. Die
worden nu gebruikt door bedrijven en
organisaties met snelle computers, faxen en
internationale contacten. En de
monumentale woonhuizen worden nu
bewoond door gezinnen met wasautomaten,
videorecorders en internetaansluitingen.
Daar zijn geen dromen aan verbonden van
de goede oude tijd, de tijd van klerken,
dienstmeiden, turfgestookte kachels en
gaskousjes. Die monumenten zijn blijven
bestaan met al hun historische waarde en
pracht omdat zij zijn ingepast in de
hedendaagse tijd. Er is in deze tijd plaats
voor een dialect van deze tijd, maar buiten
het museum is er geen plaats meer voor het
dialect van vroeger. Er is weinig kans om
een dialect te behouden, maar er zijn wel
kansen om een dialect te laten leven. De
woorden van vroeger zijn zeer interessant,
maar de woorden voor morgen zullen het
moeten doen. We zullen daarom mensen
niet moeten uitdagen om het dialect te leren,
maar om het dialect te gebruiken. Ik weet
niet of de Nederlandse popgroep Normaal
zuiver en verantwoord Achterhoeks
gebruikt, maar ze laten het Achterhoeks wel
leven en hun 'oerend harde' act heeft meer
impact dan liederen op traditionele
instrumenten. Een dominee die preekt in het
dialect heeft meer invloed dan de publicatie
van historisch verantwoorde teksten. En de
woorden van een gemeenteraadslid in het
dialect blijven beslist beter hangen dan een
doorwrocht betoog in het ABN. Als een van
de grote waarden van het dialect wordt
terecht vaak genoemd dat er in dialect
duidelijker, meer to the pointen meer uit
en tot het hart gesproken wordt. De vele
nietszeggende politieke verklaringen, die nu
nog vaak worden afgelegd, konden in het
dialect wel eens veel sneller als blabla door
de mand vallen. Dialect, we moeten het
praten, en niet er over praten. We moeten
het gewoon gebruiken: een beetje desnoods,
door het gebruik van enkele kleurrijke
woorden of uitdrukkingen. Rare ideeën, dat
je er goed in moet zijn of honderd procent
autochtoon moet zijn, moeten de wereld uit.
Het rare idee moet ook weg, dat dialect
spreken een hindernis is voor je verdere
ontwikkeling en carrière. We gaan er
tegenwoordig van uit, dat bijna iedereen
eigenlijk zo'n 3 of 4 talen enigszins moet
beheersen. Het beheersen van het
Nederlands schijnt geen belemmering te zijn
om daarnaast een aardig mondje Frans,
Duits en Engels te spreken. Het is mij niet
duidelijk waarom beheersing van het dialect
dan wel een rem zou zijn op het spreken
van het algemene Nederlands in situaties,
waar dat beter uitkomt. Wordt het niet eens
tijd, dat de blijkbaar nog steeds bestaande
koppeling tussen dialect en dommigheid
wordt omgezet in bewondering voor
iedereen die niet alleen zijn talen, maar ook
nog dialect spreekt. Dialect: we moeten het
gewoon doen. En laat ik van mijn kant nog
een zetje in de goede richting geven. Bij een
vorige gelegenheid heb ik provinciale
bestuurders uitgenodigd in de vergaderingen
van de provincieraad dialect te spreken. Dat
wilde nog niet erg lukken. Ik richt me nu,
binnen mijn eigen ambtsgebied weliswaar,
tot de gemeenteraden. De eerste
gemeenteraad, waarin officieel en volop
dialect wordt gesproken zal ik na afloop van
de vergadering trakteren.
W.T. van Gelder
Wetenschappelijke Commissie
We ontvingen tijdens de jaarwisseling weer
een heleboel goede wensen. Twee waren er
in dialect en die willen we graag hier
vermelden:
Et is in et kortst van de daegen
December is wee naebie klaer
37
