WILDEMANNEN IN HET WAPEN VAN VEERE
J.H. Midavaine
'Het Wapen van Veere is een blaauw Veld, waar op men in 't Goud de afbeelding vindt van den
tegenwoordigen Kampveerschen en den voorigen Kruidtooren, en tusschen beiden een Gouden
Schip. Op de Toorens staan twee naakte Wildemans verbeeld, ieder met een Gouden Knods op
schouder en een groene Myrthekrans om het hoofd. In het midden van het Schild hangt het oude
Wapen der Heeren van Borselen van der Veere zijnde een zwart Veld met een dwarsen Zilveren
Balk. Deze beschrijving van het Veerse wapen vinden we in de Tegenwoordige Staat van
Nederland, uitgegeven door Isaak Tirion (1751-1753).
Symboliek
De volgende vier elementen uit de
geschiedenis van het stadje Veere vinden we
in het wapen terug: dat het een vestingstadje
was (gesymboliseerd door de twee
vestingtorens), dat het een zeehaven had
(het water), dat het een handelsstad was (het
schip) en de verwantschap met het huis Van
Borsele (het wapenschild van dit geslacht).
Van de twee afgebeelde torens bestaat alleen
de Campveerse Toren nog. De andere toren,
de Kruittoren, is tijdens de windstille
heldere nacht van 26 februari 1630 door een
grondbraak in zee gestort en zo diep
gezonken, dat er niet één steen meer boven
het water uitstak.
Wanneer beide torens gebouwd zijn is niet
meer te achterhalen. Tiny Polderman en
Peter Blom schrijven in hun boek Veere,
van vissersbuurt tot vestingstad (1996) op
blz. 27 dat de Campveerse Toren rond 1532
gebouwd is. Adriaan Bommenee
daarentegen vermeldt in Het 'testament' van
Adriaan Bommenee (Uitg. Kon. Zeeuwsch
Genootschap der Wetenschappen): 'De
stadsherberg tot Veere, genaamt den
Campveersen thoorn, is met een en deselve
soort van kalk gemaakt als die aan 't
geweese casteel Sandenburgh' (blz. 82). Het
kasteel Zandenburg is vermoedelijk
gebouwd op het eind van de 13de eeuw.
Ikzelf denk eerder dat beide torens gebouwd
zijn in de periode dat men bezig was de stad
te ommuren en te verstevigen (1348 -
1390). Wel acht ik het zeer goed mogelijk
dat beide torens gebouwd zijn zoals ze
afgebeeld zijn op het stadswapen, dus met
kantelen aan de bovenzijde, terwijl men
later op beide torens het dak heeft gemaakt,
zoals nu nog op de Campveerse Toren
aanwezig is, doch hiervoor zijn in het
stadsarchief geen aanwijzingen te vinden.
Wijzigingen
Het oudst bekende zegel met het wapen van
Veere (1386) bevindt zich in het
Rijksarchief, de oudste gedrukte afbeelding
van het wapen van Veere komen we tegen
in Dye Cronijcke van Zeelandt, die in 1551
door Reygersberch gepubliceerd is.
Aardig te zien is wel, dat het schip op het
wapen in de geschiedenis verschillende
vormen aanneemt, terwijl bij het huidige,
bij Kon. Besluit van 21 februari 1975 aan
de nieuw gevormde gemeente Veere
verleende wapen, het oude koggeschip met
zeil weer staat afgebeeld.
In de patriottentijd hebben de Veerenaren
het wapenschildje van de heren Van Borsele
uit het stadswapen moeten verwijderen, wat
nog duidelijk te zien is op de wapenschilden
van het bordes van het stadhuis en de
cisterne. Op het laatste wapenschild heeft
men het wapenschildje van de Van Borsele's
opnieuw aangebracht, op het bordes van het
stadhuis bleek dit onmogelijk.
Twee wildemannen
Zoals geschreven, staan op de torens
wildemannen. De aanwezigheid van
wildemannen in het wapen van Veere is op
zich niet zo bijzonder. In tal van wapens
van West-Europese steden komen we
wildemannen tegen, zoals bijvoorbeeld in
die van Luzern, Winterthur en Hannover.
Behalve afgebeeld in het wapen zien we ze
ook als tenanten (schildhouders).
We tellen in ons land acht gemeentewapens
die aan weerszijden door een wildeman
gehouden worden (waarvan er zes
voorkomen in de provincie Drenthe): 's-
Hertogenbosch, Bergen op Zoom, Anloo,
Havelte, Oosterhesselen, Sleen, Vries en
Zuidwolde. Ook de voormalige gemeente
Zuilen had wildemannen als schildhouders.
Het wapen van Bergen op Zoom telde
aanvankelijk drie wilden, twee mannen als
tenanten ter weerszijden en een vrouw
achter het wapen. Ze komen al voor op een
2
