geen enkele waarde hechtten aan leven of
dood van hun slaven. Deze terechtstelling
van onschuldigen werd ook spontaan in de
brief aan de bewindhebbers gemeld.
Bekend werd dat de Fransen hadden
besloten de gevangen genomen vrouwen
onder elkaar te verdelen en ze te misbruiken
in aanwezigheid van hun echtgenoten. Van
der Heijden zegt hierover in zijn brief:
'ieder die christelijk bloed in zijn aderen
heeft zal hier afschuw van hebben'Hoe
christelijk was zijn gedrag ten opzichte van
de onschuldige slaven?
De Franse kapers hebben daarna nog
getracht het fort te veroveren. In een halve
cirkel ankerden zij hun schepen en sloepen
rond het fort Kijkoveral. Er werden over en
weer enige schoten gewisseld en daarna
dropen de Fransen af. Hoewel er tussen de
bezetting op het fort en de kapers geen
gevechtshandelingen meer hebben
plaatsgevonden werd er wel een brand
schatting geëist. De commandeur, die een
totale vernieling van het fort en de kolonie
voorzag, sloot een overeenkomst met de
Franse kaperkapitein Antoine Ferry. In
totaal moesten 50.000 guldens worden
voldaan, te betalen in slaven gerekend tegen
300 gulden per stuk.10
Het was deze overval die de bewindhebbers
deed besluiten om dichter naar de monding
van de rivier een nieuw fort te bouwen. Dit
was het latere Fort Zeelandia op Forteiland,
dat pas in 1744 gereed kwam.
Wie bouwde het fort?
Het eilandje Kijkoverai heeft slechts een
omvang van 50 x 70 meter en is sinds vele
jaren volkomen overwoekerd. Vanaf de
rivierzijde zijn daarom de omvangrijke
fortrestanten moeilijk waar te nemen.
Eenmaal geland - dit is slechts op één plaats
mogelijk - wordt al snel de onderbouw van
het oude fort zichtbaar. Deze bestaat uit een
ommuring van ongeveer 50 x 50 meter, is
4,5 meter hoog en 80 cm dik. De stenen
zijn van natuursteen en hier en daar zijn er
enige weggelaten; wellicht om de afwatering
te regelen.
Hoewel in het verslag van mijn onderzoek
nog opgemerkt wordt dat deze onderbouw
misschien wel door de Spanjaarden is
aangelegd, heeft later onderzoek uitgewezen
dat dit niet het geval is. De Zeeuwen
bouwden zowel de opbouw als de
onderbouw.
Gedurende ons tweedaags verblijf op
Kijkoveral zijn vele maten genomen. Onder
het geboomte en de tropische begroeiing
was het extra warm. Soms stortregende het,
wat ons niet deerde, omdat dit enige
verkoeling gaf. Op de onderbouw staat,
naast enige funderingsrestanten, de poort.
Een indrukwekkend bouwsel, ter plaatse
'the Arch' genoemd. Het meest
belangwekkende van deze poort, die toegang
gaf tot het stenen bouwwerk dat op de
onderbouw rustte, is de sluitsteen. Deze
steen en wat erop is afgebeeld, is altijd een
raadsel gebleven en talrijk zijn de gissingen
erover. Toen de schrijver Netscher in 1885
de poort en sluitsteen had bekeken kwam hij
tot de volgende conclusie. 'Dat wat op de
sluitsteen is afgebeeld stelt een gelijkarmig
kruis voor, dat daar door de Spanjaarden is
aangebracht'Een nadere beschouwing van
de afbeelding op deze steen toont inderdaad
een kruis, maar tevens is een tweede en
misschien wel derde horizontale lijn te
onderscheiden.
Door ons werden twee bakstenen die in de
nabijheid van de poort lagen met
toestemming van de autoriteiten
meegenomen. Bij terugkeer in Nederland
zijn deze stenen met ook nog een
dakpanrestant en enige detailfoto's van het
metselwerk aan deskundigen getoond. Met
grote stelligheid werd, onder meer door de
heer B. Oele (assistent provinciaal-
archeoloog in Zeeland), beweerd dat hier
sprake is van Nederlandse stenen en werd
ook het metselwerk als Nederlands herkend.
Drs. J.M. Baart, stadsarcheoloog van
Amsterdam, merkte na onderzoek van de
stenen en de foto's onder meer het volgende
op: 'Het op uw foto's afgebeelde muurwerk
toont zeker geen Spaans metselwerk. De
Spaanse baksteen die in de 17de eeuw werd
toegepast was platter'
Om dit unieke en interessante Nederlandse
fort, zo strategisch gelegen op het eilandje
Kijkoveral, wat meer zichtbaar en
toegankelijk te maken, wordt nu gedacht aan
een grondige schoonmaakbeurt. De
begroeiing zou grotendeels kunnen worden
verwijderd zodat de ommuring en poort
zichtbaar worden en blijven. Hierover is
door ons gesproken met vertegenwoordigers
van de National Trust of Guyana.
Het eilandje Kijkoveral met zijn
fortrestanten is een interessante locatie voor
een archeologisch onderzoek. Wellicht dat
dit in de toekomst nog eens kan
plaatsvinden. Een dergelijk onderzoek zou
6
