afbeelding 3
andere plaats? Navraag bij Veere-kenners leverde
niets op en een kopie van de afbeeldingen kreeg
een plaats in de map 'onbekend'. De afbeelding
'Waterpoort te Tholen 1743', afgebeeld
in de onlangs verschenen publicatie over de
vesting van Tholen gaf de uitkomst
(afbeelding 3).3 Cornelis Pronk (1691-1759)
heeft hier de Thoolse Water- of Gevangen-poort
en de omgeving ervan zeer levendig en
nauwkeurig weergegeven.
Bij vergelijking tussen de afbeelding 1 en 3 krijgt
men de indruk dat de in Veere onbekende poort
wel erg veel overeenkom-sten vertoont met de
Thoolse en dat geconcludeerd moet worden dat
de kunstenaar van afbeelding 1 een vergissing
heeft gemaakt, waar de graveur van afbeelding 2
nog een fout bovenop heeft gestapeld.
Het voert te ver om uit te zoeken wie de tekenaar
van afbeelding 1 kan zijn. Soms kwam dit soort
prentjes tot stand tijdens speciale tekenreizen.
Bekend is de werkwijze van Pronk. Ter plekke
maakte hij in kleine boekjes snelle krijtschetsen.
's Winters bewerkte hij deze tot uitvoerige
gewassen tekeningen. De graveurs Hendrik
Spilman en Jan Caspar Philips werkten deze uit.
Hun overbekende stadsgezichten, opgenomen als
illustraties in de Tegenwoordige Staat van
Zeeland van Isaac Tirion zijn gewild als
wandversiering.4 Een andere werkwijze was dat
bestaande prenten werden gekopieerd.
Voorbeelden hiervan zijn de tekeningen in een
onlangs opgedoken schetsboekje 'VERBEEL-
DING/van/Eenige geheele en vervallen/ Heere
huizen, Slooten, Casteelen, etc./ geleegen in/ De
provincie van Zeeland/ ADHP/ ANNO 1723'.5
Dit zou jeugdwerk van Abraham de Haen (1707-
1748), een leerling van Pronk, kunnen zijn.
Terug naar de Thoolse Waterpoort. Snelle schets
of kopie? In ieder geval voorzien van een
onjuiste titel. Hieruit blijkt maar weer datje
nooit moet geloven watje leest en ook met
publicatie van illustraties kritisch moet zijn.
Tholen is weer twee afbeeldingen rijker.
Noten
1.Rijksarchief in Zeeland (RAZ), Zï cat.nr II 1042.
2 RAZ, Zei.UI. II 1043.
3. J.P.B. Zuurdeeg, De verloren poort. De Vesting
Tholen in de loop der eeuwen (Tholen 1996), 15;
RAZ, ZI, cat.nr II 2101.
4.Encyclopedie van Zeeland dl II (Middelburg 1982),
525, trefwoord 'Comelis Pronk'.
5. 'Een Pronkende Haan. Nieuwe toeschrijvingen van
zes schetsboekjes van Cornelis Pronk (Abraham de
Haen (1707-1748) in het Rijksprentenkabinet', Buil.
Van het Rijksmuseum 44 (1996)2, 91-119, noot 47.
vt 'IWOORTTf TH OIyjy
14
