Het monument gezien vanuit het oosten.
Opname augustus 1997.
afbeeldingen op de sokkel, eveneens
beeldhouwwerken aangebracht, namelijk aan
de Westzijde het wapen van Zeeland, aan de
Oostzijde het wapen van Nederland en op de
Zuid- en Noordzijde zijn beide verbonden
door een guirlande.
Op de hoeken van het 'getrapte' platform
zijn zware, kegelvormige, natuurstenen
schamppalen gezet, geen overbodige
beveiliging waar zoveel karren van en naar
de Rotterdamse boot en andere boten
passeerden.
De gratie van het monument als geheel
bestaat uit de verhoudingen van de
onderdelen. Deze zijn zowel onderling als
ten aanzien van het geheel gunstig in vorm
en afmetingen en leiden tot een harmonieus
geheel. Zonder dat we hoeven te spreken
van uitzonderlijke schoonheid kunnen we
stellen dat de bestanddelen van de
Middelburgse naald van 1817 acceptabele
proporties hebben. Wel kan men zich de
vraag stellen of overbodig sieraad hier de
belijning van de grondvorm geen geweld
aandoet. Ondanks de haut-reliëfs op de
sokkel en het beeldhouwwerk op de schacht
is het effect van de contour overheersend
gebleven. Het monument zoals wij het
kennen is geen artistiek non-valeur. Het is
vooral interessant om historische redenen.
Intussen is het alleszins denkbaar dat de
voor ons zo acceptabele en gewaardeerd
betrekkelijk eenvoudige vorm van het
monument het resultaat is van een
versobering ten opzichte van de
oorspronkelijk geplande gedaante.
Versobering ten behoeve van een grotere
duurzaamheid en kostenbesparing. Als dat
zo is kunnen we alleen maar dankbaar zijn
dat er geen geld genoeg was om een meer
protserig sierstuk op te richten.
Bij elke beoordeling van het Middelburgse
monument moet intussen steeds worden
bedacht dat het hier gaat om een
gedenkteken dat past in de tijd waarin het
ontstond. Het heeft geen zin de talloze
vormen van toepassing op te sommen met
daarbij ook ontelbare voorbeelden. Wij
kunnen ermee volstaan er op te wijzen dat
de obelisk - en dat in praktisch alle
stijlvarianten van de Renaissance tot aan de
nieuwe tijd - benut is voor 'monumenten'.
Monument gebruikt in de oorspronkelijke
betekenis, herinneringsobject, gedenkteken.
Daarbij gaat het zowel om efemere
gedenktekenen (eretekens van hout b.v. of
nog vergankelijker) als om monumenten van
blijvende aard. De 'obelisk' werd daarvoor
blijkbaar 'passend' gedacht. Hij was als
vorm bruikbaarder, zijn proporties met
overheersende vertikaal waren in combinatie
met andere vormen veel gemakkelijker toe
te passen dan die van de 'Egyptische
piramide', terwijl de obelisk dezelfde
inhoudelijke gevoelswaarde kon hebben en
dan ook wel 'piramide' genoemd werd.
Iets over de grondvormen van het
Middelburgs monument
Met het totstandkomen van het Middelburgs
monument heeft de stad voor altijd een
gedenkteken gekregen dat herinnert aan een
7
