beroemdste bezoeker, Odysseus. Souburg betekent eigenlijk "Onderburg waarschijnlijk een verwij
zing naar de Onderwereld.' Arnemuiden komt van 'Arne een gemalin van Poseidon en dochter van
Aeolus, god van de wind,' Domburg is 'een dorp waarschijnlijk genoemd naar de Kretenzische lei
der Idomeneus, die na de Trojaanse Oorlog uit zijn land werd verbannen.' enzovoorts.32 Los van de
eigenaardige toponymie impliceert Wilkens met het noemen van de huidige plaatsnamen dat zij
reeds bestaan hebben rond 1150 v. Chr.. toen volgens hem Homerus zijn dichtwerken creëerde.33
Uit archeologisch onderzoek is echter bekend dat er in de Bronstijd in de Lage Landen in het alge
meen en in Zeeland in het bijzonder nog geen nederzettingen bestonden, die de naam dorp of stad
verdienen, laat staan de plaatsen die hij noemt.34
Bovendien blijkt hij van mening te zijn dat er op het einde van het tweede millennium v. Chr. reeds
een vorm van Nederlands gesproken werd. Ook dit staat op gespannen voet met de wetenschap dat
onze taal zich eerst in de loop van het laatste kwart van het eerste millennium (n. Chr.) als zelf
standige taal ontwikkeld heeft.35
Toponymische goropismen in Zeeuws-Vlaanderen
a. I. Wilkens (1992)
Het aantal door Wilkens vermelde plaatsnamen in Zeeuws-Vlaanderen is relatief beperkt en der
halve overzienbaar. Wat levert een vergelijking tussen zijn verklaringen van plaatsnamen met die
van de gevestigde toponymie nu feitelijk op? Anders gezegd: bezit zijn bewijsvoering, waarover
hierboven al de nodige twijfels werden geuit, enig waarheidsgehalte?
Axel werd volgens Wilkens 'genoemd naar Axiierus een beschermheer van zeelieden'; verde
re onderbouwing wordt niet gegeven. De gebruikelijke verklaring blijkt heel wat ingewikkelder en
onzekerder. De oudste variant, Axla (987-994) wordt beschouwd als een samenstelling. Het laatste
woord levert geen problemen op: -la is een oud Germaans woord voor een bosje op zandgrond. Men
vindt het ook als -lauha of vaker -lo, bijvoorbeeld in Eeklo, eikenbosje. Het woord Ax is onduide
lijker. Het kan een verbasterde persoonsnaam zijn, met name Ake, waardoor Axel de betekenis
krijgt van bosje van Ake. Maar ook eksterbos is mogelijk. Het woord ekster in het Germaans is wel
iswaar onbekend, maar kan niet veel afgeweken hebben van het Oud-Engelse agu en het Friese
akke. Ook is wel essenbos voorgesteld met -la in samenstelling met het Germaanse ask; later zou
de s en de k dan zijn omgedraaid. Een vierde, maar nogal gezochte verklaring is Axel als verbaste
ring van Aquasele, Latijns voor zaal of kasteel aan het water. De meeste historici en naamkundigen
houden het op de tweede duiding: eksterbosje.36
De naam Turkeije geef aanleiding tot een van Wilkens' meest gewaagde stellingen. De Kelten, die
in de derde eeuw v. Chr. 'Turkije binnenvielen moeten de bron zijn geweest van de huidige
naam van dit land. die ontleend is aan het dorp Turkeije, nabij de linkeroever van de Schelde.' Nu
is bij geschied- en naamkundigen niet precies bekend waar de naam van het buurtschap en van de
voormalige redoutes Groot- en Klein-Turkeije vandaan komt en wat zij betekent. De redoutes wer
den weliswaar vermoedelijk reeds in de Spaanse tijd aangelegd, namelijk in 1595, maar de naam
Turkeije verschijnt pas na de verovering van West Zeeuws-Vlaanderen door Staatse troepen in
1604. Misschien houdt de naam verband met de 16de/17de-eeuwse zegswijze 'Liever Turks dan
Paaps,' waarmee de protestanten bedoelden nog liever onderdaan te zijn van het islamitische Turks-
Osmaanse rijk dan van het katholiek-paapse Spanje. Voor deze verklaring pleiten het feit dat de re
doutes dienden als verdedigingswerken tegen de vijandige Spanjaarden. Met Kelten heeft de naam
dan ook niets te maken. Bovendien is, redenerend vanuit de andere kant, precies bekend waar het
woord Turkije vandaan komt: niet uit Zeeuws-Vlaanderen, maar uit Centraal-Azië. Daar woonde in
het eerste millennium een grote conglomeratie van volken, Turken genaamd. Een aantal van deze
volken viel vanaf de elfde eeuw het Midden-Oosten binnen, waar zij zich blijvend vestigden en een
machtig rijk stichtten: het Turks-Osmaanse rijk. De kern van dit rijk is het huidige Turkije. De naam
9
