hun, modder, is als oorspronkelijke naam mogelijk:
een modderige waterstroom. Over het woord nisse
bestaat geringere twijfel. Het is via het Germaanse
nasja en nasu afkomstig van het woord neus en bete
kent: uitstekend, in dit geval een buitendijks preg-
nantuitstekend landeinde. Ook de woorden nes en
neuzen houden hiermee verband. (Oud-)Hontenisse,
een in het begin van de 16de-eeuw door stormvloe
den verdronken plaatsje, is dus ontstaan op een in de
Honte uitstekende landtong.48
Nog wonderlijker zijn De Grave's denkbeelden over
IJzendijke. Hij herkent er de naam van de
Egyptische godin Isis in, want, zo zegt hij,
IJzendijke betekent eigenlijk Dijk van Isis. De Grave
staaft zijn bewering door het Germaanse volk van de
Sueven, waarvan de historicus Tacitus beweerde dat
het vooral Isis aanbad, te situeren in Vlaanderen.49
De Grave is waarschijnlijk wel correct in zijn opvat
ting dat de naam IJzendijke een samenstelling is van
het woord dijk met een persoonsnaam. Die persoon
was natuurlijk niet Isis, maar, zo wordt gewoonlijk
verondersteld, Iso, waarbij Iso begrepen moet wor
den als de eigenaar of degene die de dijk heeft laten
aanleggen (of beide). Minder aannemelijk is, met
een verwijzing naar de IJssel en de Uzer, de verkla
ring dat IJzen verband houdt met de woorden 'ijs' en 'is' die beide snelstromende waterloop bete
kenen. Een riviertje de IJzen (of een dergelijke naam), dat men in dat geval in de buurt van
IJzendijke zou mogen verwachten, is namelijk niet bekend.50
Het verst gaat De Grave in zijn verklaring van de naam Braakman. Dat heeft volgens hem te maken
met de Brahmanen, de wijze denkers en priesters uit het klassieke India. Zij dankten hun kennis en
wijsheid aan de bewoners van Atlantis, die vanuit de Lage Landen en vooral Zeeland hun bescha
ving over de wereld verspreidden. Het woord Brahman leeft niet alleen als Braakman verder in de
naam van de zeearm ten oosten van Biervliet, maar ook als de familienaam Brakman, die in
Zeeuws-Vlaanderen veel voorkomt.51
De Grave heeft waarschijnlijk alleen gelijk in zoverre hij spreekt over een relatie tussen de geogra
fische naam Brakman en de vrijwel gelijkluidende familienaam. Voor het overige staat zijn theorie
ver bezijden de historische werkelijkheid. De Braakman wordt voor het eerst genoemd in de 13de
eeuw als Breckeme. Het eerste element van de naam is afgeleid van het woord breken en duidt vol
gens één lezing op een breuk van een dijk die het er achterliggende land onder water zette. Volgens
een iets andere verklaring betekent het het afbrokkelen van het land in de zeeboezem. Weer een
andere uitleg spreekt van breckeme als (oever)verschuiving, in dit geval bij de monding van het
riviertje Biervliet. De Braakman is dus vermoedelijk ontstaan na óf een dijkdoorbraak óf een ver
schuiving en heeft als gevolg van geleidelijke uitschuring een steeds grotere omvang gekregen. Het
tweede element van de 13de-eeuwse naam, -eme, dat via -minne (1307) tot -man (1360) is gewor
den, kan echter ook de betekenis hebben van laaggelegen eiland, poel of plas.52 Een eenduidige
inteipretatie van de naam is op dit moment dus niet te geven, maar het mag duidelijk zijn dat een
relatie met de Brahmanen in elk geval onjuist is. Bovendien had het woord brahman in de histori
sche, dat wil zeggen Oud-Indische context een geheel andere betekenis. Het geeft in het Oud-
Charles-Joseph De Grave, fantasieportret.
Uit: J.Bottelgier pseudoniem van J.B.
Cannaert), Die excellente Print-Chronike
van Vlaenderen, [Gent] 1791.
12
