Cartografische voorstellingen
Om begrijpelijke redenen had de VOC geen haast om de nieuwe ontdekkingen openbaar te maken.
Toch slaagde de compagnie er niet in om ze geheim te houden en al snel verschenen er dan ook
kaarten waarop de nieuwe geografische gegevens waren verwerkt. Zij zijn alle gebaseerd op
manuscriptkaarten die tijdens en kort na de reis voor intern VOC-gebruik werden vervaardigd. De
twee belangrijkste zijn een kaart van een anonymus behorend bij Tasmans journaal en een kaart
getekend door Visscher. Beide dateren uit 1643 en geven Middelburch - ik beperk mij verder tot
Eua - een redelijk accuraat oogvormig, gekarteld uiterlijk. In tegenstelling tot de werkelijke positie
situeren ze het eiland echter pal ten zuiden van Amsterdam in plaats van ten zuidoosten daarvan.
Bovendien wordt het naar verhouding te groot afgebeeld. De twee kaarten vertonen enkele kleine
onderlinge verschillen, onder andere wat betreft de lengteligging. Op de kaart van Visscher komt
bovendien alleen de vermelding 'Hooch Eijlant' voor, op de joumaalkaart "t Eijlandt Mijdelborch'.
De eerste kaart in druk met het 'Eyl. Middelburch' verscheen reeds in 1645/6, namelijk op een
postuum verbeterde wereldkaart van Willem Jansz Blaeu. Daarna volgden wereldkaarten in
koperdruk van de cartograaf-uitgever Joan Blaeu uit 1645/8 en 1648. Middelburch verschijnt ook op
een Pascaerte van de Zuydt-zee, een manuscriptkaart uit 1650, eveneens van Joan Blaeu. Hij zal,
gezien zijn nauwe banden met de VOC, overigens ook degene zijn geweest die, eventueel met hulp
van zijn broer Comelis Blaeu, de verbeteringen op de eerstgenoemde wereldkaart heeft aangebracht.
Onder invloed van de kaarten van de Blaeu's werd de nieuwe kennis in snel tempo verspreid, ook
buiten de Republiek. Om die reden komen we Middelburch bijvoorbeeld reeds tegen op een
Antwerpse aardglobe van Arnold Florent van Langren, postuum gecorrigeerd en uitgegeven rond
1650. Vreemd genoeg vermeldt de globe niet de naam Middelburch (wel de omtrek), maar wel die
van het veel kleinere 'Pilsterts Ins[ula].' Ook de ligging wijkt nogal af van de werkelijke situatie.
Een ander vroeg voorbeeld van Middelburch op een buitenlandse kaart is de wereldkaart van
Michele Antonio Baudrand, die in 1658 te Rome werd gepubliceerd.
Vele andere cartografische voorstellingen van de eilanden Middelburch, Amsterdam en Rotterdam
volgden hierna, in atlassen, op wereldkaarten, aardglobes, paskaarten en manuscriptkaarten - het
gaat te ver ze hier alle te bespreken. Eén fraaie kaart verdient evenwel speciale vermelding. In 1665
't'Eijlandt Mijddelborch
op de anonieme kaart bij Tasmans
journaal 1643
Uit: G. Schilder, Australia Unveiled
(1976)
19
