6 A
c^}\
A
fjf
t" MH.
1
c
00
V
jJ
tekende Joannes Vingboons een gedetailleerde kaart van de Tonga- en (Fiji)-eilanden naar een
'Ontworp gedaen door francoys Iacobse Stierman gestelt naer Ordre Vande Commandant Abel
Tasman.' De kaart is een nauwkeurige kopie van de originele kaart van Visscher, aangevuld met
enige gegevens uit de anonieme, andere bronkaart uit 1643; vandaar de combinatie "t Eylandt
Middelburch Hooch Eylandt.'13 Deze drie kaarten zijn ook de eerste die (bijna) uitsluitend aan de
Tonga-eilanden zijn gewijd en tot het laatste kwart van de 18de eeuw, voor zover mij bekend, ook
de enige.
Literaire vermeldingen
De resultaten van Tasman en Visschers ontdekkingen werden, zo mag duidelijk zijn, al snel in
cartografische vorm gepubliceerd. In grote tegenstelling daarmee werd pas 30 jaar later in
boekvorm verhaal van hun reis gedaan. Dit boek, Arnoldus Montanus' De Nieuwe en Onbekende
Wereld' (1671) wijdt in het derde deel een hoofdstuk aan het 'Onbekende Zuid-land.' Het is een
samenvatting van Tasmans reisjournaal. Het maakt ook gewag van Middelburch en Amsterdam, al
worden de namen niet genoemd. Na een
passage over Nieuw-Zeeland beschrijft
Montanus namelijk hoe Tasman
doorzeilde en later twee eilanden met hoge
bomen ontdekte. Meer over Middelburch
wordt niet meegedeeld, over Amsterdam
iets meer. Duidelijk is echter wel dat
Montanus niet erg zorgvuldig is: niet de
bomen, maar de eilanden, althans
Middelburch, waren hoog. Ook bij latere
publicaties treden deze en andere kleine
onzorgvuldigheden op.
Van deze had het werk van Dirck
Rembrandtszoon van Nierop uit 1674 de
meeste invloed op latere schrijvers en
ontdekkers. In het tweede deel van zijn
Enige Oefeningen 't Welks is in
Geographia ofte Aertskloots-beskrijvinghe
geeft hij 'Een kort Verhael uyt het Joumael
van den Kommandeur Abel Jansen
Tasman int ontdekken van 't onbekende
Suitlant.' De Engelse vertaling, verschenen
in 1682 en in 1694 herdrukt, was bekend
bij James Cook, de derde Europeaan die
Tonga aandeed. Van Nierop was ook de
bron voor de Franse aardrijkskundige
kennis van Australië, Nieuw-Zeeland en
Tonga in de 18de eeuw.
Na Van Nierop poogde Nicolaas Witsen
de belangstelling voor Tasmans
ontdekkingen levend te houden. Een paar
opmerkingen over Tongaans Rotterdam in
zijn Noord en Oost Tartarye (1705) doen
vermoeden dat hij toegang had tot een
V A V
<o
si
'j
'v
I
'N-W./-,
j
ij
- i<*
1 f
A
5.
Fragment van een kaart van Tasman met de
noordkust van Nieuw-Guinea. De twee eilandjes ten
noorden van Caap de goede hoop werden Amsterdam
en Middelburg genaamd (8 september 1644).
Uit: A. Sharp, The Voyages of Abe! Janszoon Tasman
(1968)
20
