Samenvatting
Eenendertig blauwe tegels afkomstig uit een huis uit Middelburg konden worden toegeschreven aan
een pendant paar haardachterwandtableaus met de afbeeldingen van Hannibal en Scipio. Dit soort
gepaarde tableaus, met de vaste grootte van altijd 13 x 3 a 4 tegels, was gedurende een korte
periode, geheel vallend binnen de eerste helft van de zeventiende eeuw, een wezenlijk onderdeel
van een representatieve haardpartij. Op Walcheren zijn hiervan meerdere voorbeelden aanwezig
geweest: Maurits-Frederik Hendrik (Vlissingen en Middelburg), Frederik Hendrik-Amalia van
Solms (Middelburg), Geloof-Hoop (Vlissingen) en naast Hannibal-Scipio in het Middelburgs
stadhuis nu ook Hannibal-Scipio uit een burgermanswoning in de Nederstraat te Middelburg. De
meerderheid van deze haardachterwandtableaus kan worden toegeschreven aan een Rotterdamse
plateelbakkerij.
Nauwkeurige bestudering van de fragmentarisch bewaarde Middelburgse tableaus uit de
Nederstraat leverde op, dat deze mogelijk konden worden toegeschreven aan een plateelbakkerij
buiten Rotterdam.
Noten
1. Er zijn gedateerde Hannibal tableauteksttegels bekend met zowel de dateringen 1630 (HMR) als 1646 (HMR).
2. De Scipio- en Hannibaltableaus in de kamer van B. en W. werden bij de restauratie, wederopbouw en herinrichting van
het Middelburgs stadhuis nog tijdens de Tweede Wereldoorlog ingebracht. De precieze herkomst van deze tableaus is
onbekend, maar aangenomen mag worden dat zij afkomstig zijn uit de ruïnes van Middelburgs centrum na het
vernietigende bombardement van 1940. De tableaus in het stadhuis zijn geschilderd met gebruikmaking van dezelfde
sponsen als de tableaus in het restaurant d' Vijff Vlieghen te Amsterdam (afb. 9), maar wel in een iets jongere uitgave.
3. In het depot van het Historisch Museum Rotterdam (HMR) worden grote gedeelten van een Scipio- en Hannibaltableau
bewaard met op de achterkanten van de tegels respectievelijk een hoofdblokletter A en een hoofdblokletter B. De
tableaus zijn drie tegels breed, genummerd van rechts naar links met een opklimmende nummering van onderen naar
boven. Een ander in het HMR aanwezig Scipio tableau draagt op zijn achterzijde de hoofdblokletter C. Deze drie
tableaus zijn gemaakt met dezelfde sponsen als de tableaus in het restaurant d' Vijff Vlieghen te Amsterdam (afb.9).
Literatuur
J.H. van den Berge, De opbouw van de oudste tegelpilasters, Tegel jrg. 26 (1998).
J.H. van den Berge, Reconstructie van een Vlissingse betegelde haardachterwand uit het tweede kwart van de zeventiende
eeuw, Zeeland 9(2000)nr. 4 (in voorbereiding).
J.H. van den Berge, Haardachterwandtableaus uit de eerste helft van de zeventiende eeuw. Deel II, Tegel jrg. 29 (2001).
J. Guillermo, Landhuizen en kastelen in Nederland (Bussum 1994).
A. Hoynck van Papendrecht, De Rotterdamsche plateel- en tegelbakkers en hun product 1590-1851 (Rotterdam 1920).
M. MacGreggor, De geschiedenis van Rome (6e dr., Haarlem 1980).
W.S. Unger, De monumenten van Middelburg (Maastricht 1941), 3.
E.M. Vis und C. de Geus, Althollandische Fliesen. Erster Band 1926. Tafel 21 (repr. Schiedam 1978).
9
