Cor Heijkoop. D'n Wasschappelsen Engel. Twee eeuwen scheepsstrandingen om en nabij
Westkapelle (Vlissingen: Uitgeverij ADZ. 2000). 112 biz., afbn., krtn.. lit. en bronnenopgave, reg.
ISBN 90-72838-25-4. Prijs: 34,90.
Het gebruikelijke draaiboek van angst, heldenmoed en ontroering dat we met rampen associëren is
maar al te vaak anders dan de realiteit. Een oude Westkappelaar die in oktober 1911 de
provisorische begrafenis bijwoonde van twee omgekomen Deense matrozen van veertien en vijftien
jaar, meldde later: 'Toen de slachtoffers aan de voet van de dijk werden begraven, wekte dit
hilariteit op bij de geredden, in de trant van: sufferd, pech gehad.' Desperate nervositeit,
weggelachen wanhoop? Het ging hier in elk geval om een geoormerkt drama, plaatsgrijpend in de
nacht van 1 op 2 oktober 1911. De onder Finse vlag varende driemastbark 'City of Benares' sloeg
toen gedurende een zware storm die dagenlang zou aanhouden (en ook de Karei- en
Hogerwaardpolderpolders in Zuid-Beveland deed onderlopen) in tweeën op de Westkappelse
zeedijk. Door een levende ketting te vormen, arm in arm, zagen de Westkappelaars kans een aantal
opvarenden te redden, maar negen zeelui van de 'City of Benares' lieten het leven. De
scheepsverklaring meldde hierover het volgende: 'Ten 2.30 's morgens sloegen de masten
overboord en kort daarna brak het schip op verschillende deelen en zonk met uitzondering van het
voorschip dat boven het water bleef en waarop de bemanning zich vasthield tot 4 uur 's morgens,
toen een hooge zee ons allen van het wrak weg sloeg en wij toen moesten trachten om naar de wal
te zwemmen hetgeen elf man gelukte maar negen man verdronken of werden tegen het paalwerk
doodgeslagen.' Aldus een van de talloze documenten waaruit geput is voor het nieuwe boek van
maritiem specialist Cor Heijkoop, in het dagelijks leven werkzaam in een managementsfunctie bij
de Zeeuwse Bibliotheek te Middelburg, maar bij het geïnteresseerd publiek bekender door zijn
maritieme publicaties als De Westerschelde bij storm en mist, Maritiem Zeeland op de grens van
kind en water en Sleepvaart en berging om de Zuid. Heijkoop werd al van jongsaf door het water
getrokken, en Westkapelle neemt daarbij blijkens zijn Nawoord een bijzondere plaats in. Al in de
jaren vijftig ging hij als kleine jongen regelmatig met zijn vader naar de 'dijk'. Jaar in jaar uit
aanschouwden ze het herstel van dit karakteristieke dorp (na de bombardementen van '44); later,
als opgeschoten knul, ging Cor Heijkoop elke dag kijken bij op de dijk gelopen schepen zoals de
Benares'De 'Benares' Die van 1911? Nee, die van 1966. Eind maart van dat jaar liep de Zweedse
vrachtvaarder 'City of Benares' (4.812 brt) op de dijk en lag daar lange tijd te kijk, grote aantallen
kijkers trekkend van heinde en verre. Pas in de nacht van 18 op 19 april kwam dit fraaie witte schip
met zijn karakteristieke opbouw vlot met behulp van vier sleepboten. Over de oorzaak van het
ongeval tastte men in het duister; verschillende bronnen noemen de stranding het gevolg van
verwisseling van de lichten van Schouwen en Westkapelle door de verantwoordelijken op de brug
van m.s. 'Benares'. Een fout die zo'n half miljoen gulden schade aan de Westkappelse Zeedijk
toebracht, om van de schade en onkosten aan het schip zelf maar te zwijgen. De verklaring van
kapitein Danielsson. afgelegd voor de Zweedse Raad voor de Scheepvaart, bleef dan ook
opmerkelijk vaag.
Heijkoop behandelt vele, vele strandingen vanaf beroemde 18de-eeuwse gevallen als de ondergang
van de "Woestduyn" in 1779 - waarbij de Naerebouts zich onderscheidden - tot recente decennia.
Hij stelt zich daarbij expliciet op als 'documentalist" in plaats van als verteller van spannende
verhalen. 'De talrijke verhalen die over scheepsrampen de ronde doen, berusten helaas niet altijd op
betrouwbare gegevens. De overlevering blijkt aangetast door de tand des tijds. Ook in dit boek
werden keuzes gemaakt, echter met als uitgangspunt het gebruik van primaire bronnen,' meldt hij
droog. Behalve op bronnenstudie baseert Heijkoop zich o.a. op enkele interviews met Westkappelse
ooggetuigen. Hij heeft weer een weliswaar prozaïsch, van feiten en - soms ontstellende -
ooggetuigeverklaringen aan elkaar hangende maar niettemin waardevolle 'documentaire'
22