Uit Middelburg is ons eveneens een dergelijk tableaupaar bekend, maar nu wel met de juiste
vindplaats. In 1989 trof men verspreid liggend onder een houten vloer in een pand aan de
Nederstraat. tussen het Smidsbolwerk en de Dampoortstraat, eenendertig blauw gekleurde tegels
aan. Deze werden uiteindelijk geschonken aan het tegelmuseum te Otterlo en worden daar nog
steeds in het depot bewaard. Waarom echter niet tentoongesteld? Hiervoor waren twee redenen: na
veel passen en meten kwam men in 1989 niet tot een bevredigende wijze van aaneen liggen van de
tegels, er ontbraken duidelijk tegels en men kon er niet achter komen, welke figuur werd afgebeeld.
Het bekijken van de achterkanten van tableautegels
Het in de laatste jaren documenteren van zoveel mogelijk losse tegels van haardachterwandtableaus
heeft ons geleerd dat het in dit verband bekijken en registreren van de gegevens op de achterzijde
van de tegels zeer waardevol kan zijn. De achterkantnotities staan in het persoonlijke handschrift
van de plateelschilder en betreffen meestal cijfers en letters. Cijfers vertellen, met een telling gaande
van beneden naar boven, de rangorde van de tegel in het tableau. Letters vertellen tot welk tableau
een bepaalde tegel moet worden gerekend. Gewoonlijk draagt één tableau op iedere tegel dezelfde
letter. Bij de in de Rotterdamse bedrijven gemaakte tegels was dit vanaf het begin een hoofdletter
in blokschrift. Het cijfer werd onder de letter geplaatst op de onderste helft van de tegel. Wanneer
alle tegels van een tableau ieder om hun eigen verticale as gedraaid worden, draagt de tegel rechts
onder het nummer 1, zijn buurman 2, de tegel geheel links 3 en de tegel boven tegel 1 het nummer
4, etc. Als u op deze wijze doornummert heeft de tegel met het hoofd van de allegorische figuur van
een drie tegels breed Gelooftableau het nummer 32. immers op de elfde rij de middelste tegel.
De achterkanten van de tegels uit Middelburg
Wanneer we met deze wetenschap over geschreven letters en cijfers kijken naar de eenendertig
tegels in het kistje van het tegelmuseum te Otterlo blijkt al snel waarom voorheen niet gekomen kon
worden tot één bevredigende figuur. De tegels zijn namelijk afkomstig uit twee bij elkaar horende
tableaus, zogenaamde pendanten. Er bestaat bovendien een van het normale afwijkende belettering,
terwijl cijfers zelfs volledig ontbreken! Er is een groepsgewijze paring van verticale rijen,
aangegeven met één bepaald kenmerk per rij. Dit herinnert aan de alleroudste éénrijige
haardachterwand tegelpilasters, waarvan er enkele zijn die ook over alle tegels van de gehele
pilaster dezelfde letter dragen (Van den Berge, 1998). De beide tableaus uit de Nederstraat te
Middelburg zijn ieder drie tegels breed, de linker is op zijn tegelachterkanten respectievelijk
2. Negen tegels behorend
bij een linker haard-
achterwandtableau
(?/3). Op de achterkant
van de tegels van de
eerste verticale rij een
'liggende' variante C, de
tweede verticale rij een B
en op de derde verticale
rij een A. Collectie
tegelmuseum Otterlo.
3
