onderzoek naar het paasvuur ruim tien jaar geleden.13 Bij wijze van voorbeeld ga ik
daar wat dieper op in, omdat ik denk dat mijn bevindingen voor de gehele feestcultuur
gelden. Ik had graag een Zeeuws voorbeeld genomen, maar Zeeland is in de
Nederlandse volkskunde een wat verwaarloosde regio. In de oudere volkskundige
literatuur zijn paasvuren altijd behandeld als restanten van Germaanse lentevuren, die
de vruchtbaarheid moeten bevorderen. Zo duidt Schrijnen de paasbroden als
"herinneringen aan overoude offermaaltijden" en het springen over het vuur als een
reinigingsrite.14 In de naoorlogse volkskundige literatuur is de Germaanse verklaring
enigszins taboe en wordt van het paasvuur alleen nog maar gezegd dat het een
vrijetijdsbesteding is en dat er soms sprake is van wedijver tussen de verschillende
dorpen om het grootste paasvuur. Toen ik in de jaren tachtig in het Overijsselse dorp
Holten voor het eerst in mijn leven naar een paasvuur ging, zag ik een berg
dennengroen van een paar meter hoog en wat opgeschoten jongens die bezig waren
daar weer nieuwe takken op te leggen. Ik voelde me tamelijk machteloos tegenover
deze op het eerste gezicht simpele en ontnuchterende beuzelarij, om met Schelling te
spreken. Wat moest ik hieraan onderzoeken? Wat was dit anders dan de voorbereiding
op leuk vuurtje stoken? Toen ik de jongens vroeg waarom ze dit deden, zei een van
hen dat het een oude, misschien wel Germaans traditie was. Een mooi antwoord,
bestemd voor een buitenstaander, maar de werkelijkheid bleek toch een stuk
gecompliceerder te zijn.
Ik ben eenvoudig begonnen met het doornemen van de jaargangen van het Holtens
Nieuwsblad, een wekelijks verschijnend advertentieblad, en daarmee een fraaie
seriële bron. Ik ben later ook gesprekken gaan voeren met mensen van de VVV en met
de paasvuurbouwers zelf. In het Holtens Nieuwsblad kwam het toerisme regelmatig
ter sprake. In 1950 wordt in een redactioneel artikel aan de plaatselijke culturele
verenigingen de taak toebedacht om "de vele vreemdelingen maar ook de eigen
ingezetenen kunst en ontspanning te verschaffen". In de jaren daarop worden o.a. een
Paasvuurbuit in de buurtschap Espelo in Holten in 1992 foto Ton Dekker
VAN RELICT NAAR MENS. ACCENTVERSCHUIVINGEN IN DE VOLKSKUNDE 9
