17
Sinterklaas wordt op een tank rondgereden in bevrijd Middelburg in 1944 Foto ZA.
HTA Middelburg nr. A 14771).
Heel kort samengevat is uit alle gegevens uit de enquête tezamen op te maken dat
het Sinterklaasfeest zoals zich dat op scholen in de steden ontwikkelde zich tijdens de
eerste decennia van de twintigste eeuw geleidelijk aan daaruit verspreid heeft naar de
dorpen. Nogal wat mensen op dorpen antwoordden dat ze eigenlijk helemaal geen
Sinterklaas vierden. Maar dan bedoelden ze: niet zoals in de steden. Dat Sinterklaas in
levende lijve te zien was, werd een -in die tijd!- noviteit genoemd; vroeger was zoiets
onbekend. Ja, een enkeling, zoals een correspondent uit Temeuzen, had dat wel eens in
de stad gezien. Het schoenzetten kwam zeker voor, maar iets als pakjesavond werd een
stedelijk verschijnsel genoemd, waaraan men op de dorpen alleen in enkele, meer op de
burgerlijke cultuur georiënteerde kringen deed. De naam Zwarte Piet was ook iets
nieuws; vroeger noemde men hem eenvoudig "Jan de knecht' of had men allerlei
regionale benamingen zoals Nicodemus, Jacques Jour, Assiepan, Sabbas of Hans Moef.
De vragenlijst wijst heel duidelijk in de richting van één instelling die
verantwoordelijk was voor de veranderingen, voor het doordringen van de stedelijke
cultuur in de dorpen: de plaatselijke lagere school. De dorpsonderwijzers vervulden,
als culturele bemiddelaars, de hoofdrol in dit proces: zij zorgden ervoor dat hun
kinderen door middel van prentenboekjes, schoolplaten en liedjes bekend raakten met
de nieuwe vorm van Sinterklaasvieren. Dat deden ze uit pedagogische motieven, maar
ook om het prestige van hun school, hun vak en uiteindelijk van zichzelf te verhogen.
Met hun optreden namen zij de rol over van de 'beschavers' uit gegoede stedelijke
kringen van enkele decennia eerder; in het voorafgaande was het begin van die
verschuiving in Goes al te zien.
Want er was ook een oude vorm: het zogenaamde 'Sunteklaaslopen' of
'klaasjagen', waarvan restanten nu nog bewaard zijn op de Waddeneilanden. Eind
FEEST EN VERMAAK. SINTERKLAASFEESTEN IN DE 19e EN 20e EEUW
31