eigen invulling en betekenis -al lijkt nu juist bij het Sinterklaasfeest de mate van
uniformering en standaardisering erg hoog. Het loont de moeite dat proces in kaart te
brengen. Want wat je dan vaak leert, is hoe recent allerlei verschijnselen zijn, die al
heel oud lijken, vanuit het gezichtspunt dan van de huidige oudere generatie.
Dat is, tot slot, goed te zien bij het Sinterklaasfeest. Oudere mensen in onze tijd,
die opgegroeid zijn in zeg de jaren dertig, zijn er zich tegenwoordig niet meer van
bewust dat het Sinterklaasfeest van hun jeugd nog maar een vrij recent verschijnsel
was. Zij beschouwen dat als 'de' vorm van Sinterklaasvieren, dat wil zeggen als de
enig juiste manier, en noemen dat een oude, dikwijls 'typisch Nederlandse', traditie.
Ze zijn daaraan, zoals aan zoveel uit hun jeugd, zo gehecht dat ze zo'n traditie het
liefst willen fixeren en normatief willen laten zijn voor iedereen die na hen komt:
veranderingen, die er altijd zijn bij tradities, worden dan als een aantasting daarvan
beschouwd.
Dat bleek heel duidelijk toen ons instituut in 1994 opnieuw een vragenlijst over het
Sinterklaasfeest uitstuurde. Dat gebeurde omdat het er sinds eindjaren tachtig steeds
meer op leek dat de kerstman de Sint van de troon zou stoten als gever van
geschenken. Veel van onze, vaak oudere, correspondenten herkenden het
Sinterklaasfeest van hun jeugd niet meer terug: wat veel cadeaus werden er gegeven,
en wat een dure spullen. Of kinderen nu zoet of stout geweest waren het afgelopen
jaar: ze kregen altijd wat. En niet alleen kinderen kregen iets, maar ook
volwassenenen gaven elkaar al die geschenken. En met een beroep op onze eigen,
Nederlandse, vaderlandse cultuur en gewoonten zag men inderdaad met lede ogen aan
dat zovelen het geschenkenfeest naar de kerst hadden verschoven en geen tijd meer
heetten te hebben voor surprises en gedichtjes.
Maar uit andere gegevens, zoals kranteberichten en allerlei opiniepeilingen blijkt
dat jongelui, waarschijnlijk nu weer vooral in de steden, daar tegenwoordig, in wat
wel genoemd wordt onze postmoderne cultuur, heel anders over denken. Daarin ligt
niks meer vast, maar besluitje zelf, al naar gelang de omstandigheden, of je je aan een
traditie houdt of niet. Cadeautjes met Sinterklaas of met kerst: wat maakt het uit, als je
je er maar happy bij voelt!
Samenvatting
Omdat in de omgang met cultuur, in dit geval vormen van feest en vermaak, allerlei
maatschappelijke groeperingen zich voortdurend en om allerlei uiteenlopende
redenen willen profileren, zullen ze aan die vormen van feest en vermaak steeds een
eigen draai geven, daarop een eigen stempel willen zetten. Men wil graag laten zien
tot welke groep men behoort of zou willen behoren. Waren dat in de negentiende eeuw
vooral sociale en levensbeschouwelijke groepen, tegenwoordig lijken dat vooral
generaties of degenen die zich toeleggen op een bepaalde levensstijl. Het waarnemen
en in hun context plaatsen van dergelijke processen maakt volkskunde, Nederlandse
etnologie of het onderzoek van alledaagse geschiedenissen zo buitengewoon boeiend.
Uit die onderlinge worsteling van groepen met elkaar komt steeds iets nieuws
bovendrijven. Zeeland lijkt me daarom een plek bij uitstek om die dynamiek te
onderzoeken.
Bibliografie
Over het negentiende-eeuwse beschavingsoffensief, in hoofdzaak in Goes, en de St.-Nicolaasfeesten aldaar
FEEST EN VERMAAK. SINTERKLAASFEESTEN IN DE 19e EN 20e EEUW
33
