sagen en volksverhalen, een gebruik dat met het dóórdringen van kranten en periodieken in alle
maatschappelijke geledingen, dus al sinds vroeg in de negentiende eeuw, sterk aan erosie
onderhevig was. In die tijd begon dan ook belangstelling te ontstaan voor het documenteren van
zulke geschiedenissen en vertelsels. De nieuwe wetenschap van de volkskunde richtte zich vooral
op het plattelandsleven. Hierdoor zijn veel meer volksverhalen van het platteland opgetekend, dan
verhalen die we nu urban legends zouden noemen. Met betrekking tot Zeeuwse boerderijen zijn tal
van geschiedenissen bekend over spokerij, hekserij, toverende veedokters, verborgen schatten,
ontmoetingen met weerwolven, alven of elfen, witte wijven, dwaallichten enzovoort. Veel van
zulke verhalen werden in Zeeuws-Vlaanderen door Joh. de Vries nog opgetekend in de zomers van
1962 en 1963, weliswaar uit de mond van veelal hoogbejaarde zegslieden. De meeste van hun
geschiedenissen speelden zich af in de laatste decennia van de negentiende eeuw. Niettemin
overleefde het geloof aan bovennatuurlijke zaken en praktijken ruim de eeuwgrens op het Zeeuwse
platteland. Zo meldde Ons Zeeland op 22 januari 1927 'dat een gedeelte der Bevelandsche
plattelanders nog niet geheel met het geloof aan de kwakzalverij gebroken heeft'. Dit naar
aanleiding van de dood op 89-jarige leeftijd van W. Bosdijk te 's-Heer Abtskerke, 'een van de typen
uit een vorige generatie, welke aan het bijgeloof meer plaats inruimde dan de twintigste eeuwers
over het algemeen. Bosdijk bezwoer zieke dieren, als men zijn hulp inriep "genas" hij rund of paard
door enkele formules en door het toedienen van een mengseltje, dat waarschijnlijk vrij onschuldig
is geweest. Tijdens de uitoefening van zijn veterinaire hulp mocht niemand in zijn nabijheid zijn.'
De laatste tijd werd Bosdijks hulp volgens de redactie minder ingeroepen, 'al heeft hij eigenlijk tot
zijn dood nog clientèle bediend. Nog niet zoo heel lang geleden kon men den dieren-wonderdokter
op de duo van een motorrijwiel en route zien. Tenslotte heeft Bosdijk's voorspellende geest gefaald.
Hij ging er groot op 100 jaren te worden. Het heeft niet mogen zijn!'
Ik beperk me hieronder tot enkele voorbeelden van verhalen over met name genoemde boerderijen,
en over typische aspecten van het leven op de boerderij, zoals de zorg voor het vee.
'De Drie Klauwen' en 'De Papemuts'
Op de gevel van de - verdwenen - hofstede 'De Drie Klauwen' onder 's-Heerenhoek (Nieuwe West-
Kraaijertpolder) waren bij het kelderluik drie enorme handen gekalkt. Hieraan zijn maar liefst vier
verhalen verbonden. Volgens het eerste herinneren de handen aan een mislukte overval door rovers,
die na een bloedig treffen met de bewoners weer aftrokken, met achterlating van drie afgehouwen
handen. Het tweede behelst een soortgelijk geval; alleen werden hier de rovershanden op bevel van
de schout afgehakt, en als afschrikwekkend voorbeeld aan de gevel opgehangen. Volgens de derde
geschiedenis werd een bewoner van 'De Drie Klauwen' eens door een weerwolf achtervolgd. Hij
slaagde erin veilig thuis te komen; de gefrustreerde weerwolf liet op de muur drie woeste
klauwafdrukken achter, die met geen mogelijkheid meer konden worden weggeboend. Het laatste
verhaal houdt verband met een bezoek van Napoleon aan westelijk Zuid-Beveland (1810). Tijdens
zijn overnachting op deze boerderij ontwaarde de keizer op de gepleisterde muur tegenover zijn bed
drie klauwen, die zich dreigend naar hem uitstrekten: Engeland, Pruisen en Rusland!
De naam van boerderij 'De Papemuts' bij Ellewoutsdijk herinnert aan de dagen, waarin de
katholieken deze en andere hofsteden als schuilkerk moesten gebruiken. Bij een huiszoeking zou
men hier een zwart mutsje hebben gevonden. De boer, die de overheden bijlichtte, moet toen hebben
gezegd: 'De muts is er. maar de paap is gevlogen.' Alleen was het niet de boer die de lantaarn
vasthield maar de priester zelf, want de boer bracht juist enkele bejaarde kerkgangers naar huis...
Apostelbeelden en kwaaie boerinnen
Het voormalige nonnenklooster en de latere boerderij Waterlooze Werve (Waterlooswerve), tussen
Aagtekerke en Klein-Mariekerke op Walcheren, moet een schat van twaalf gouden apostelbeelden
5
