hersenspoeling ooit beschreven worden en waar moest men in hemelsnaam beginnen (de Stunde
Null-ervaring), nee, hij had het ook over een andere psychische last die het schrijven loodzwaar
maakte. De generatie van Heinrich Böll worstelde namelijk met de vraag hoe zij met de Duitse taal
moest omgaan, nu die zo grondig door het Derde Rijk was besmet.
Het Duits was op dat moment een taal die door de dragers - de schrijvers - niet werd erkend als een
fatsoenlijk communicatiemiddel. De overheid had een taal besmeurd en de literatuur in die taal
kreeg daar later een opdonder van. Het gevolg was dat sommige Duitse schrijvers in het Engels en
Frans gingen schrijven, een enkeling zelfs in het Spaans. Maar de rehabilitatie van de Duitse taal
kwam pas snel op gang nadat jonge schrijvers het Duits juist aangrepen om af te reken met kwalijke
ideologieën en op het puin probeerden een totaal nieuwe maatschappelijke orde te vestigen.
En het was Thomas Mann die er al vroeg in slaagde, in 1947, met een uitgewerkte visie op de
opkomst van het nazisme te komen Doktor Faustus). Het is een literair monument over de Duitse
kniebuiging voor het fascisme. In de volkse taal geschreven die verdoemd was vanwege de daden
van een overheid die door Mann vervolgens in dezelfde taal aan de kaak werd gesteld.
Een treffender voorbeeld van hoe belangrijk erkenning (of juist de ontkenning) van een taal kan zijn
is nauwelijks denkbaar. En het feit dat de Duitse taal uiteindelijk weer erkend werd door de dragers,
de schrijvers, en gebruikt werd om het Duitse volk te informeren, heeft de bewustwording van de
Duitse nieuwe generaties helpen bouwen. Daar is verder geen ambtenaar aan te pas gekomen. De
taal als ideologisch wapen. Maar zo was het natuurlijk al in de tijd van Vadertje Cats.
9
