BEANTWOORDING VAN DE VRAGENLIJSTEN
Kees Fraanje
Tot en met het vorige nummer van Nehalennia verzorgde Pau Heerschap deze rubriek. Maar omdat
het verwerken van de vragenlijsten een nogal tijdrovende klus is hebben we in de wetenschappelijke
commissie (w-com) afgesproken dat ik de vragenlijsten over naamgeving (doopnamen, bijnamen)
zal uitwerken. Op deze manier wordt de werklast wat beter verdeeld. Wel zullen een aantal
nagekomen vragenlijsten over volkspelen (9x) in een van de komende Nehalennia-nummers nog
door Pau Heerschap worden verantwoord.
Het onderwerp 'doopnamen' (vragenlijst juni 2003) leverde de mooie score op van 64 inzendingen.
Hoe het resultaat van de ingevulde vragenlijsten het beste kan worden weergegeven is nog
onderwerp van discussie in de w-com. Daarom gaan we in dit nummer alleen in op inzendingen
over de bijnamen-vragenlijst. Het aantal inzendingen over dit onderwerp (vragenlijst september
2003) was trouwens ook niet gek 1 lx), en in veel gevallen betrof het meerdere bladzijden. We
verwachten over bijnamen trouwens nog meer inzendingen, zeker als er een keer over is geschreven
in deze rubriek. Want het is toch wel een smeuïg onderwerp, vindt u ook niet? Als u uw vragenlijst
nog niet hebt ingezonden, lees dan eerst de rest van dit artikel. Dan zullen er ongetwijfeld
herinneringen bij u opkomen over bijnamen welke u zelf kent of bij 'overlevering' hebt vernomen.
Noteer uw kennis daarvan op de vragenlijst en stuur ons die z.s.m. toe. Probeer wel, zoveel als
mogelijk, aan te geven hoe de bijnaam is ontstaan of waarop die is gebaseerd.
Het publiceren van bijnamen in dit blad is echter niet zomaar een kwestie van het letterlijk
weergeven van de inzendingen. Vaak is uit de ingevulde vragenlijsten niet te traceren of personen
aan wie een bijnaam is gekoppeld nog in leven zijn. En we kunnen ook niet inschatten hoe
'gevoelig' bijnamen liggen bij evt. nageslacht van betrokkenen. Bij de een kan het een glimlach
opleveren terwijl een ander er een grimlach of een onaangename herinnering aan overhoudt.
Kortom, enige voorzichtigheid bij 't publiceren is geboden. Daarom hebben we de inzendingen wat
gefilterd door geen achternamen te noemen. En als locaties geven we ook geen plaatsnamen weer.
Wel vermelden we de (taal)regio waar de betreffende bijnaam werd/wordt gebruikt. Op deze manier
houden we enerzijds het geheel anoniem terwijl anderzijds plaatselijke 'insiders' veel bijnamen
zullen herkennen.
Om het resultaat van de inzendingen wat beter toegankelijk te maken hebben we de bijnamen
ingedeeld in rubrieken van 'herkomst'. Immers, vaak zijn bijnamen afgeleid van bijv. een beroep,
een persoonskenmerk (bijv. een overheersende karaktertrek of een lichamelijk gebrek) of van een
persoons- of plaatsnaam.
Hieronder treft u het merendeel van de inzendingen aan, ingedeeld naar de hierboven genoemde
categorieën. Wat er daarna nog overbleef hebben we ondergebracht in 'Bijnamen algemeen'.
Trouwens, als u in deze laatste groep bijnamen herkent en daar meer achtergrond over weet, schrijf
het ons.
Bijnamen, ontleend aan een beroep of nevenwerkzaamheid
Uit W. (vóór 1940):
Keesje de Vlieger, een oud mannetje. Was 'vlieger' bij het Loodswezen en waarschuwde loodsen,
in de tijd dat die nog geen telefoon hadden, dat ze 'aan de rol' waren en bezorgde voor een zakcentje
53