de datering van de eerste bedijkingen, op één lijn komen te staan met Vlaanderen; en bovendien ook
met Holland. In Holland waren er in 1018 volgens de eigentijdse schrijver Alpertus van Metz dijken
aanwezig in de buurt van Vlaardingen. In zijn beschrijving van de veldslag tussen het keizerlijke
leger en graaf Dirk III en de bewoners van het Hollandse kustgebied schreef Alpertus hierover
(vertaling H. van Rij): 'Eén ding was hun [de bewoners van het gebied] tot groot voordeel: rond de
vlakte hadden zij dijken aangelegd, hetzij om zich te beschermen tegen het tij van de zee, dat bij
volle maan altijd extra hoog opkomt, ofwel om vijanden de weg te versperren'.
Conclusie
Voor wat betreft de 11de en 12de eeuw meen ik dat sedimentatie en erosie in die tijd niet alleen
verband hielden met het effect van de stormvloeden van 1014, 1042 en 1134, maar zeker ook met
zeer geleidelijke, vaak niet meer te traceren natuurlijke of door de mens beïnvloede processen. Waar
het gaat om de eerste bedijkingen ligt een relatie met deze stormvloeden voor de hand. Zo zijn de
aanwijzingen sterk dat de vloed van 1014 een belangrijke stoot heeft gegeven tot de aanleg van
dammen en dijken op Walcheren.
Niettemin blijven er veel vragen onbeantwoord. Er zijn de laatste decennia nog al wat zekerheden
weggevallen, en ik verlang soms nog wel eens terug naar de 'duidelijkheid' van de transgressiefasen
en de vaste datering van de Duinkerke-IIIA-afzettingen. Maar die tijd is voorbij, en voor wat de
toekomst betreft denk ik dat wij het opnieuw zullen moeten hebben van het onderzoek van
geologen, bodemkundigen en archeologen.
Literatuur
J. Ameryckx, A. Verhulst, Enkele historisch-geografische problemen in verband met de oudste geschiedenis van de Vlaamse
kustvlakte. Een colloquium van bodemkundigen en historici (Gent 1958).
J. Bennema, K. van der Meer, De bodemkartering van Walcheren. Verslagen van landbouwkundige onderzoekingen 58.4
('s-Gravenhage 1952).
C. Dekker, Zuid-Beveland. De historische geografie en de instellingen van een Zeeuws eiland in de middeleeuwen (Assen
1971; 2e dr. Krabbendijke 1982).
T. Edelman, Bijdrage tot de historische geografie van de Nederlandse kuststreek. Publicatie van de Directie
waterhuishouding en waterbeweging, Rijkswaterstaat ('s-Gravenhage 1974).
M.K.E. Gottschalk, Stormvloeden en rivieroverstromingen in Nederland, dl. 1, De periode vóór 1400 (Assen 1971).
R.M. van Heeringen, P.A. Henderikx, A. Mars (red.), Vroeg-Middeleeuwse ringwalburgen in Zeeland (Goes/Amersfoort 1995).
P.A. Henderikx, De waterstaat van Walcheren tot het begin van de vijftiende eeuw, in: P.A. Henderikx, Land, water en
bewoning. Waterstaats- en nederzettingsgeschiedenis in de Zeeuwse en Hollandse delta in de Middeleeuwen. Keuze uit de
verspreide opstellen bezorgd door Bas van Bavel, Gerrit van Herwijnen en Kees Verkerk (Hilversum 2001), 119-162.
S.F. Kuipers, Een bijdrage tot de kennis van de bodem van Schouwen-Duiveland en Tholen naar de toestand van 1953. De
bodemkartering van Nederland 19 (Wageningen 1960).
R. Rentenaar, Samenstellingen met persoonsnamen in de middeleeuwse Zeeuwse toponymie, Archief. Mededelingen van het
Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen 1991, 1-32.
R. Rentenaar, De Zeeuwse dorpen en hun namen, in: K. Bos, J. van Damme, A.P. de Klerk (red.), Dorpen in Zeeland
(Middelburg 1991), 58-68.
W. Roeleveld, De bijdrage van de aardwetenschappen tot de studie van de transgressieve activiteit langs de zuidelijke kusten
van de Noordzee, in: A. Verhulst, M.K.E. Gottschalk (red.), Transgressies en occupatiegeschiedenis in de kustgebieden van
Nederland en België (Gent 1980), 155-207.
F.F.F.E. van Rummelen, Toelichtingen bij de Geologische kaart van Nederland 1:50.000. Blad Schouwen-Duiveland
(Haarlem 1970).
F.F.F.E. van Rummelen, Toelichtingen bij de Geologische kaart van Nederland 1:50.000. Bladen Zeeuwsch-Vlaanderen
West en Oost (Haarlem 1977).
F.F.F.E. van Rummelen, Toelichtingen bij de Geologische kaart van Nederland 1:50.000. Blad Beveland (Haarlem 1978).
J.A. Trimpe Burger, Onderzoekingen in vluchtbergen, Zeeland, Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig
Bodemonderzoek 8 (1957/58) 114-157.
J.A. Trimpe Burger, Oost-Souburg, province of Zeeland: A preliminary report on the excavation of the site of an ancient
fortress (1969/1971), Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 23 (1973) 355-365.
A. Verhulst, De bewoningsgeschiedenis van de kustgebieden van Nederland en België in het licht van de nieuwe opvattingen
over transgressie, stormvloeden en klimaatswijzigingen, in: A. Verhulst, M.K.E. Gottschalk (red.), Transgressies en
occupatiegeschiedenis in de kustgebieden van Nederland en België (Gent 1980), 9-19.
P.C. Vos, R.M. van Heeringen, Holocene geology and occupation history of the Province of Zeeland, in: M.M. Fischer
(red.), Holocene evolution of Zeeland (SW Netherlands). Mededelingen Nederlands Instituut voor Toegepaste
Geowetenschappen 59 (Haarlem 1997), 5-110.
11
