Afb. 2. Rekenpenning. Voorzijde:
plattegrond van Sluis met de haven.
Afb. 2. Keerzijde: plattegrond van
Oostende. Materiaal: zilver. Doorsnede:
28 mm.
Verguld harnas
Ondanks het feit dat Zeeuws-Vlaanderen van groot strategisch belang voor de jonge staat der
Nederlanden was, staat 1604 niet erg hoog genoteerd als nationaal belangrijke overwinning. Een
eerder wapenfeit, de slag bij Nieuwpoort in 1600, heeft wel de geschiedenisboekjes gehaald.
Wellicht komt dat omdat Maurits wel als een beroemd strateeg de geschiedenis ingegaan is, maar
niet als een militair die grote veldslagen organiseerde. De Hollandse Staten en de Staten-Generaal
waren over zijn militair succes in Nieuwpoort in ieder geval zo tevreden dat zij als dank Maurits
een verguld zilveren harnas cadeau gaven. Het is in dit harnas, dat Maurits afgebeeld staat op het
schilderij in het Rijksmuseum te Amsterdam van Michiel Jansz. van Mierevelt uit omstreeks 1625
(afb. 3). We zien hier een staande Maurits met in zijn rechterhand een staf, de linkerhand losjes
rustend op tafel. Op de tafel is zijn helm geplaatst, benevens zijn handschoenen. Over zijn harnas
is van de rechterschouder naar links een sjerp gedrapeerd. Zijn voeten heeft Maurits gestoken in
gespoorde rijlaarzen. Achter hem zien we aan zijn voeten een schild staan.
De achtergrond van het schilderij is verder ingevuld met enige wapenkleden. We zien hier een man
van oudere leeftijd, enigszins kalend, en voorzien van de voor die tijd gebruikelijke puntbaard. Als
het schilderij echt uit 1625 dateert is dit tevens het laatste levensjaar van Maurits. Op 23 april van
dat jaar overleed hij in 's-Gravenhage op 58-jarige leeftijd. Voor het verdere vervolg van het
verhaal is het van belang het schilderij goed te bekijken, omdat het afgebeelde harnas een cruciale
rol hierin speelt.
Zoals hierboven al even aangehaald, zijn belangrijke personen of gebeurtenissen vaak een reden om
voorwerpen ter herdenking daarvan te vervaardigen. In het verleden werden voorwerpen of prenten
eveneens vervaardigd om een politieke voorkeur uit te dragen. Bekende voorbeelden zijn de reeks
penningen die geslagen zijn in de perioden van de Tachtigjarige Oorlog, als middel om het publiek
kennis te laten nemen van diverse belangrijke gebeurtenissen. Het merendeel van die penningen is
van messing, geschikt voor het dagelijks gebruik als speel- of rekenmiddel. De zilveren exemplaren
vertegenwoordigden een bepaalde waarde en konden ook gewoon als betaalmiddel dienst doen. Dat
er naast penningen ook andere historisch georiënteerde voorwerpen zijn vervaardigd bewijst
onderstaande bodemvondst uit Middelburg.
30
