De Kruisdijkschans nog in redelijke welstand. Inmiddels zijn alle ramen
dichtgetimmerd. Foto dr. E. den Hartog, 2003.
De laatste en best bewaard gebleven Zeeuws-Vlaamse buitenplaats is de Elderschans bij
Aardenburg. Evenals de Kruisdijkschans is de Elderschans ontstaan als fortificatie. De Elderschans
is als verdedigingswerk in 1604 aangelegd. In 1729 is op deze schans de gelijknamige buitenplaats
gebouwd. Dit buiten is als 'complex historische buitenplaats' aangewezen als rijksmonument. Dat
wil zeggen dat huis, tuin, park en bijgebouwen één monument vormen. Het huidige huis is aan het
eind van de negentiende eeuw gebouwd. Helaas geldt ook hier dat het park in niet al te beste staat
verkeert. Het park wordt momenteel door de gemeente beheerd als bos. Dit terwijl het park als
groen cultuurmonument beschermd is en dus een cultuurlijk beheer in plaats van natuurlijk beheer
vraagt.
Wie over de grenzen van Zeeuws-Vlaanderen heenkijkt zal opvallen dat wat voor de kastelen geldt
zeker ook voor de buitenplaatsen opgaat. Aan de andere zijde van de grens met België liggen
grootschalige buitenplaatsenlandschappen zoals de Leijestreek en Sint-Martens Lathem bij Gent.
Zelfs direct over de grens vinden we buitens zoals bij Watervliet en nabij Brugge. Ook aan de
andere zijde van de Westerschelde is Walcheren en in mindere mate Beveland nog ruim voorzien
van buitenplaatsen.
Deze constateringen rechtvaardigen de vraag: waren de enkele hierboven genoemde kastelen en
buitenplaatsen uitzonderingen? Of zijn er wel degelijk meer kastelen en buitenplaatsen geweest. En
zo ja, waarom zijn zij dan verdwenen?
Voormalige kastelen in Zeeuws-Vlaanderen
Voor het Zeeuws-Vlaamse grondgebied is er maar één werk dat hier aandacht aan besteed: het
8
