wonende nabij Kats achter de zeedijk. Hij heeft tientallen jaren gegraven, gezocht en geschreven
over de middeleeuwse geschiedenis van Noord-Beveland. Zuijdweg geeft in zijn artikel over het
wapen van Cats (zijnde een zwarte kat en een barensteel met vier hangers) aan dat het kasteel naar
zijn overtuiging stond ter plaatse van de huidige boerderij Zeldenrust (Oud-Noord-Bevelandpolder,
nabij Boomdijk-begin Zuidlangeweg). Hij zelf had de fundamenten, die erg dik waren, aldaar
gezien.10 De puinresten bij Steenoord waren naar zijn oordeel de resten van het oudste dorp Cats en
de kerk. Hij gaat hier verder op in in een van de laatste publicaties van zijn hand." In dat artikel
vermeldt hij tevens dat er een Cats zou hebben bestaan voor 1287, dat vervolgens is verdronken,
waarna een nieuw Cats is gesticht. Dit bestond tot 1532 en is daarna verloren gegaan.12 Zullen er
dan twee kastelen hebben gestaan, een van vóór 1287 en een daarna? Het huidige dorp Kats is dan
nummer drie. Zuijdweg houdt het op één kasteel.
Recent is door mij een tweetal kaarten ontdekt in het Zeeuws Archief, die nog niet eerder bekend
waren. Het zijn twee kaarten van Piet Zuijdweg die hij vervaardigde in maart 1959.
Eén van deze kaarten betreft de Oud-Noord-Bevelandpolder, de andere de Wanteskuip.13 In de
huidige topografie van de polder heeft Zuijdweg al zijn studies, vondsten, opgravingen etc. van de
middeleeuwse situatie ingetekend. Nauwkeurig heeft hij de locaties aangeven van Oud- en Nieuw
Hamerstede, Welle, Oud- en Nieuw-Cats, Ekinge. Emelisse etc. Ook de plaatsen waar hij zware
fundamenten heeft aangetroffen zijn ingetekend, bijv. het O.L.V.- nonnenklooster te Emelisse en
ook het kasteel Cats.
Andere kastelen op Noord-Beveland
In de literatuur en uit de bronnen blijkt dat ook te Geersdijk een kasteel stond. Het wordt vermeld
in 1387, bij de verkoop van het kasteel en zijn goederen door de toenmalige eigenaars, leden van
het adellijke geslacht Van Haemstede, aan de O.L.V.-abdij van Middelburg. De oorspronkelijke
heren van Geersdijk worden reeds in 1300 vermeld.14 Het 'Steenhuys' (kasteel) van Welle wordt
genoemd in een oorkonde van 12 mei 1329. Van Empel vermeldt dat hier al in 1301 een kasteel
stond. De Van Catsen noemden zich rond 1100 Van Welle en daarnaast vrijheren van Cats. Welle
is de oudste plaats van Noord-Beveland en wordt reeds in 1162 vermeld.15
Ook Wissenkerke had een kasteel, waar van oudsher de heren van Wissenkerke zetelden.16
Emelisse, bekend van zijn O.L.V.- nonnenklooster en gasthuis, telde ook een stenen huis. Het wordt
vermeld in oorkonden van 5 en 11 juli 1361, toen het huis en goederen van Emelisse verkocht
werden aan Philip Montijn Hendrikskinderen van den Stene (van den Stene was een aanzienlijk
Vlaams geslacht uit Brugge). Voorheen woonde daar het Noord-Bevelandse adellijke geslacht Van
der Lisse.17 Ook Campen, Vliete en Dijkshoecke (nu gelegen in de Wanteskuip) hadden een
kasteel.18 Last but not least moeten we het kasteel van Kortgene noemen, dat gesticht is door het
geslacht van Borsele.19 Een mij onbekend stenen huis wordt vermeld door Dekker, die schrijft dat
in 1330 een 'woesting' van een stenen huis plaatsvondt op Noord-Beveland; eigenaren en bewoners
waren de gebroeders Pieter en Willem Lielens.20
De meeste kastelen werden langer of korter bewoond door van oorsprong middeleeuwse Noord-
Bevelandse adelgeslachten. Zover mij nu bekend zijn dat de geslachten Van Wissenkerke (1292),
Van Campen (1290), Van Geersdijk (1298), Van Eme(Lisse) (1230), Van Cats (1105), Van
Hamerstede (1440), Van Welle (1060), Van Borsele (1160), Van Weele (1395), Van Vliete (1393),
Van den Vate (1416), Van Boomvliet (1473), Soetelinckerke (1290). Naast deze geslachten hadden
ook andere geslachten veel bezittingen op Noord-Beveland, zoals Van Haemstede, Tresegeniez,
Van der Stene en van Blois. Ze bezaten of bewoonden kastelen hier.21
50
