HET KASTEEL TE KATS
Gerard van der Wal
In de latere middeleeuwen heeft te Cats een kasteel gestaan dat diende als stamslot van de heren van
Cats. Er is weinig bekend over dit kasteel en zijn bewoners. Met dit artikel hoop ik het kasteel de
aandacht te geven die het zeker verdient. De bewoners komen in dit kort bestek slechts summier aan
de orde.
Literatuur en bronnen
Het kasteel wordt genoemd in een oorkonde van 1 mei 1271 genoemd, van graaf Floris V aan
Ridder Nicolaas van Cats. De graaf geeft tijdens zijn verblijf in het Grafelijk Huis te Zierikzee 'het
Huis te Cats met verschillende stukken land, enige hofsteden en een molen samen met 400 gemet
ambacht, hetgeen Nicolaas al in leen had, opnieuw in leen. met de extra bepaling dat een en ander
zal vererven op de oudste zoon, of bij ontstentenis van een zoon op een dochter of bij ontstentenis
van een dochter naar een naaste erfgenaam'. Deze oorkonde, die is opgenomen in het
Oorkondenboek van Holland en Zeelandis onderzegeld door graaf Floris V, Albrecht. heer van
Voome, tevens burggraaf van Zeeland en Dick van Teylingen. Het origineel berust in het archief
van Schoonhoven.' Dankzij deze oorkonde weten we van een bestaan van een Huis te Kats en niet
van een hofstede of boerderij, want die worden apart vermeld in de tekst. Er is sprake van een
kasteel en een molen te Cats. Een molen was een novum in deze tijd, en geeft iets aan van de
belangrijkheid van Cats in de Middeleeuwen.
Wat weten we van het kasteel en zijn locatie? Smallegange en in zijn kielzog anderen zoals Van der
Aa2 melden dat Cats ooit een kleine stad was met een grote haven en een groot machtig kasteel. In
het boek Middeleeuwse kastelen van Zeeland wijdt de auteur J.P. van de Broecke een aparte
paragraaf aan het kasteel, maar ook stelt hij 'dat van het kasteel van Kats alleen bekend is, dat het
48
