van de Gereformeerde Kerken en de Antirevolutionaire Partij. Zie: 'De Kam benoemd tot burgemeester', Zeeuwsch
Dagblad (12 sept. 1952) 1&3.
10 'Wethouder A.L. Louws neemt afscheid', Zeeuwsch Dagblad (3 maart 1953) 2; Mededelingenblad v/d CEC 72
(aug.1953) 13.
11 'In memoriam. De heer Flipse', Emigratiekoerier 210 (15 juli 1960) 4; 'Jaarvergadering en voorlichting C.E.C.',
Zeeuwsch Dagblad (27 maan 1961
12 'Chr. Emigratie Centrale', Zeeuwsch Dagblad (23 febr.1955).
13 'CEC te Goes bijeen', Zeeuwsch Dagblad (22 nov.1951) 3; Mededelingenblad v/d CEC 84 (aug.1954) 13;
Emigratiekoerier 204 (15 april 1960) 11.
14 'Spreekuur', Emigratiekoerier 204 (15 april 1960) 2; Mededelingenblad v/d CEC 62 (okt.1952) 9.
15 In Middelburg om precies te zijn in: 'Het Schuttershof', de Bogardzaal. Café Groenewegen en het Nederlands
Koffiehuis, in Goes in: 'De Prins van Oranje' en in zaal 'Krijger'.
16 Zie respectievelijk het Zeeuwsch Dagblad van 18 febr.1950 (pag.2), 14 okt.1950 (adv. op pag. 6), 9 febr.1951 (pag. 2),
26 febr. 1951 (voorpag.), 22 nov.1951 (pag. 3), 11 febr.1954 (pag. 5), 1 nov.1955 (pag. 2). 11 nov.1955 (pag. 7).
17 'Walcherse landbouwers', Zeeuwsch Dagblad (18 febr.1950) voorpag.
18 'Chr. Emigratie Centrale te Goes bijeen', Zeeuwsch Dagblad (22 nov.1951) 3.
19 'CEC in Zeeland hield contactvergadering'. Zeeuwsch Dagblad (9 febr.1951) 2. Vgl. met de cultuuropdracht van de
gereformeerden zoals omschreven door ds. J. Kremer in noot 2.
20 De titels van twee boeken van Nederlandse predikanten in de Christian Reformed Church (de CRC, de Gereformeerde
Kerken in Noord-Amerika) illustreren deze perceptie: Remkes Kooistra, Jong zijn in een jong land (1957) en Marten
Vrieze, Werker in een nieuwe wereld (195?). Zie: Harry J. Kits, 'Canadian Dutch Calvinists. Neo-Calvinists Social
Involvement in Canada from 1945-1980', Origins 6, nr.2 (1988) 36-44. aldaar 37-38.44 (noot 16).
21 Harry VanBelle, 'Vision and Revision: Neo-Calvinism in The Netherlands and Canada' in: G. Dekker, Donald A.
Luidens en Rodger R. Rice (eds.), Rethinking Secularization. Reformed Reactions to Modernity (Lanham etc.:
University Press of America, 1997) 81-92, aldaar 88.
22 Mirjam Prenger, 'In een sfeer van chronische blijmoedigheid. Emigratievoorlichtingsfilms in de jaren vijftig en zestig'
(doctoraalscriptie geschiedenis; Universiteit van Amsterdam, 1987) 26-31.
23 Emigratiekoerier 123 (1 dec.1956) 1-2.
24 Zo emigreerde de gereformeerde J.Z. in 1952, hij was toen negen jaar. met zijn familie naar Canada. Na twee jaar keerde
de familie echter terug, omdat de moeder heimwee kreeg. Volgens J.Z. was de voorlichting van de CEC ronduit slecht
en ging het deze organisatie om de winstpremies per emigrant. Dit moet hij echter van zijn vader hebben gehoord, hij
was zelf immers nog maar negen jaar, en die zal zeker teleurgesteld geweest zijn vanwege de terugkeer. De 'slechte
voorlichting' van de CEC kan dus heel goed een achteraf geconstrueerde notie geweest zijn. Bron: gesprek met J.Z. te
Middelburg, 4 mei 2005.
25 Emigratiekoerier 123 (I dec.1956) 1-2.
26 'Walcherse landbouwers', Zeeuwsch Dagblad (18 febr.1950) voorpag.
27 Zeeuwsch Dagblad (20 okt.1950) 1, 3; Zeeuwsch Dagblad (9 febr.1951) 2. Citaat in Zeeuwsch Dagblad (22 nov.1951)
3.
28 'Emigratie naar Canada en Australië', Zeeuwsch Dagblad (20 okt. 1950) voorpag.
29 'Hedendaagse emigratiemogelijkheden'. Zeeuwsch Dagblad (15 febr.1954) voorpag.
30 'J.G. Rietkerk over hedendaagse emigratiemogelijkheden', Zeeuwsch Dagblad (12 okt. 1954) 2. In 1958 nam Rietkerk
definitief afscheid van zijn gereformeerde levensovertuiging en sloot zich bij de VVD aan.
31 Vgl. noot 25 in dit artikel.
32 We laten hier het feit dat de Limburgse mijnen al in 1949 (op beperkte schaal) Italiaanse arbeiders wierven buiten
beschouwing. Zie: Leo Lucassen, 'Agent of koopman? Theorie en praktijk van de controle op arbeidsmigratie in
Nederland, 1918-1980' in: M. 't Hart. L. Lucassen en M. Schmal (red.). Nieuwe Nederlanders. Vestiging van migranten
door de eeuwen heen (Amsterdam: IISG, 1996) 151-168. aldaar 159.
33 B.P. Hofstede, Thwarted Exodus. Post-War Overseas Migration from the Netherlands (Den Haag: Nijhoff, 1964) 171;
Prenger, 'In een sfeer van chronologische blijmoedigheid', 14-16.
34 Prenger, 'In een sfeer van chronische blijmoedigheid', citaten resp. op pag. 64 en 65.
35 'Walcherse landbouwers', Zeeuwsch Dagblad (18 febr.1950) voorpag.
36 Zie voor de bronvermeldingen tabel 1 in dit artikel (bij noot 16).
37 'J.G. Rietkerk', Zeeuwsch Dagblad (12 okt.1954) 2. Misschien waren er enkele tientallen bezoekers? N.B. Op hetzelfde
moment trokken de landelijke CEC-vergaderingen gemiddeld ruim 100 bezoekers. In 1954 organiseerde de CEC in
totaal 31 voorlichtingsbijeenkomsten in Nederland, die door 3.300 belangstellenden bezocht werden. Zie: Prenger, 'In
een sfeer van chronische blijmoedigheid', 77 (aldaar noot 32).
38 'Chr. Emigratie Centrale: 'n uitkomst voor landverhuizers'. Zeeuwsch Dagblad (23 febr.1955) 2. Vgl. 'Emigratie ligt
de Zeeuwen niet', Zeeuwsch Dagblad (13 febr.1954) 5.
39 Prenger, 'In een sfeer van chronische blijmoedigheid', 27, 32.
40 H.V.A.M. van Stekelenburg, De Grote Trek. Emigratie vanuit Noord-Brabant naar Noord-Amerika, 1947-1963
(Tilburg: Stichting Zuidelijk Historisch Contact, 2000) 17,97-98; M. Smits, Met kompas emigreren. Katholieken en het
vraagstuk van de emigratie in Nederland 1946-1972) Nijmegen en Den Haag: KDC, 1989) 23,48. N.B. De eerste taai
en landbouwcursussen waar de CEC bij betrokken was. werden geoganiseerd in de Nederlandse kolonie in het Yonne-
34
