22
Aflevering 159 voorjaar 2008
stengel. De geelgroene bloemen staan in een scherm boven aan de stengel.
De zaden van het kroontjeskruid worden verspreid door de
openspringende doosvruchten of door mieren, die verlekkerd zijn op het
witte aanhangsel van de zaden.
In Dialect in Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen wordt wrattenkruid (vrattekreiid) en
koekoekskruid (koekoekskreud) opgenomen. Heukels geeft kroontjeskruid
voor West-Zeeuws-Vlaanderen, Land van Axel en de westelijke grensstreek.
Een ander - niet zo duidelijk - woord is sjalappe, dat blijkbaar in dezelfde
regio bekend is. Het WVD geeft enkel de hierboven genoemde benamingen
op van deze bronnen. Wartekruid, worte(n)kruid en wrattekruid komen ook
voor in Vlaanderen.
De naam wrattenkruid wordt gebruikt, ook buiten Zeeland, omdat het
melksap van deze planten gebruikt wordt om wratten te bestrijden. Het is
een naam die niet alleen voor kroontjeskruid bekend is. In de PLAND is de
naam opgegeven voor vijf verschillende soorten planten, maar ze is het
meest bekend in de betekenis 'stinkende gouwe'.
De roos of rozewied.
6. (Ruige) klaproos: roos, rozewied
De grote klaproos is een slanke plant met een ruig behaarde
stengel en gelobde bladeren. De grote bloem heeft vier felrode
kroonbladeren met zwarte voet. De kleine zwarte zaadjes
zitten in een eironde, openspringende doosvrucht. Ook
bekend bij ons zijn de ruige klaproos en de bleke klaproos, die
beide erg goed op de gewone klaproos lijken.
De ruige klaproos is niet apart opgenomen in het WVD of in de
PLAND, maar voor de gewone klaproos vinden we röözewiet in
Dialect in Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen. Ook Dialect in West-
Zeeuwsch-Vlaanderen neemt rozewiet op. In het WVD is het
opgetekend in Frans-Vlaanderen en Veurne-Ambacht, maar
ook Cadzand, Aardenburg en Heile hebben rozewied
opgegeven. Roos is opgegeven door Lamswaarde.
Voor de klaproos vinden we heel wat benamingen, maar in
Zeeuws-Vlaanderen is toch vooral kankerbloem bekend.
Gerard Heerebout zegt dat rozewiet niet is opgenomen in het
WZD. Als hij bedoelt dat het niet specifiek als ruige klaproos is
opgenomen, heeft hij gelijk. Maar in de dialecten wordt
blijkbaar geen onderscheid gemaakt tussen de verschillende
soorten. De gegevens uit de woordenboeken gelden meestal voor de grote
of rode klaproos in het algemeen, er worden geen benamingen opgegeven
die enkel voor de ruige of de bleke klaproos gelden (zie WVD). Ze lijken ook
enorm op de gewone klaproos.
Rozewied rozewie.den roos röözestaan dus wel in het WZD, maar in de
algemene betekenis van 'klaproos'. Rööze komt vrij frequent voor in
Zeeland; in Zeeuws-Vlaanderen in het Land van Hulst. Röözewied is
opgegeven voor Retranchement.
Wied in plantennaam is te vergelijken met het Engelse weed, en betekent
vrij algemeen 'kruid' of 'onkruid', en in de Nederlandse dialecten vooral te
