8
Aflevering 160 zomer 2008
met zekerheid bekend en bestaat het vermoeden waar een tiende
exemplaar is. Feitelijk bevinden zich thans zes kanonnen in de collectie in
Lelystad, met als zevende een fragment van ruim 60 cm en als achtste de
afdruk in een concretie van nog een smeedijzeren loop. Nog eens drie
kanonnen bevinden zich op het moment van schrijven elders, al bestaat
grote kans dat het gietijzeren stuk met het
Bourgondische wapen door de welwillende
medewerking van diverse partijen ook naar RACM-
Lelystad zal kunnen komen.
Afb. 4. Berging van kanon Ritthem-014
en een wrang (een inhout) voor
dendrochronologische datering.
Na meer dan 400 jaar weer boven water!
foto Michiel Helwig/RACM).
Afb. 5. Kanon Ritthem-014 is helemaal
omgeven door een korst aangekoekt
materiaal (concretieOndanks de soms
dikke brokken concretie is duidelijk te
herkennen dat het hier gaat om een
smeedijzeren kanon, met rondgesmede
versterkingsringen (hoepels) (foto Ton
Penders/RACM).
Door hun ruim vierhonderdjarig verblijf op de
zeebodem zijn de ijzeren stukken niet meer direct
herkenbaar als kanon. Er zit een harde concretie
van zand, schelpen en ijzerdeeltjes omheen en de
chemische structuur van het oorspronkelijke ijzer is
veranderd: (groten)deels geen ijzer meer en
mechanisch tamelijk kwetsbaar. Voor conservering,
restauratie, studie en expositie moet die concretie
eraf, liefst zo nauwkeurig mogelijk op het niveau
van het oorspronkelijke oppervlak. Dat kan een
lastige klus zijn. Wanneer je 'gewoon' de concretie
wegbikt met een hamer, sla je tegelijkertijd het
oorspronkelijke oppervlak kapot of helemaal weg en
daarmee gaat mogelijk belangrijke informatie
verloren. Middels röntgenonderzoek is getracht de
constructiewijze en het oorspronkelijke oppervlak
in beeld te brengen. Tevens bestond de hoop alvast
te zien of er nog meer merktekens zijn aangebracht,
of er nog andere vondsten zijn ingesloten in de
concreties en of er nog ladingen kruit en kogels in
de lopen aanwezig zijn.
Uit de röntgenfoto's blijkt onder andere, dat niet
alleen smeedijzeren en bronzen kanonnen deel
uitmaakten van de bewapening, maar het lijkt erop
dat ook meerdere gietijzeren stukken aan boord
waren. Het stuk met het Bourgondische wapen is
volgens de beschrijving van N. Brinck in ieder geval
van gietijzer." Van de zelf geborgen stukken moet
het bij de verdere conservering nog definitief
worden vastgesteld. Op de röntgenfoto's is
eveneens zichtbaar hoezeer het oorspronkelijke
oppervlak soms is aangetast. Bij de conservering en
restauratie kan nu zo gericht mogelijk worden
geprobeerd de oorspronkelijke informatie wél vast
te leggen. Eventuele merktekens zijn op de foto's in
ieder geval niet te zien en de kanonnen blijken niet
geladen. Was het schip misschien in een gevecht
gewikkeld toen het verging en waren de kanonnen
net afgevuurd?
