:i r._
Aflevering 160 zomer 2008
7
-CMX-lSAf* S«EtHT.!N£
(OwUTlfl* »*l-
UAit i> fcf NB«MK
Kanonnen
De belangrijkste vondstcategorie zijn de kanonnen. Sportduikers hadden er
eerder al (tenminste) vier geborgen, alle verschillend van constructie, maar
vooralsnog typologisch beschouwd als 16de-eeuws. Twee waren verkocht
en tot op het moment van schrijven nog niet door de auteur zelf gezien:
een fraai versierd bronzen stuk en een gietijzeren stuk met een ingekerfde
afbeelding van de Bourgondische vuurslag. Van de twee andere stukken -
twee draaibassen compleet met de kruitkamers - was de concretie op
dusdanige wijze verwijderd, dat het oorspronkelijke oppervlak grotendeels
(ongedocumenteerd) was verdwenen; deze twee zijn in 2006 afgestaan aan
het (toen nog) NISA. Bovendien deden
verhalen de ronde over nog eens twee
kanonnen; één daarvan is inmiddels
inderdaad achterhaald en in 2007 welwillend
door de vinder/eigenaar overgedragen aan
RACM-Lelystad als onderdeel van het
complex kanonnen.
50 C-iL_
MvjfcC'.WDV
4tl
T
"TT"
'il:
vv -
Gietijzeren
achterlader, met
touwwoelingen in een
houten lade
vastgezet. Rechts de
tromp of vuurmond.
Links ontbreekt een
heel stuk van de
achterkant van de
lade, evenals de
ijzerenkruitkamer.
Bovenop, vóór de
linker touwwoeling
is het Bourgondische
wapen ingekerfd
tekening Nico
Brinck).
tKTI
De afbeelding van het Bourgondische wapen,
bestaande uit vuurslag, vuursteen en een
soort St.- Andreaskruis op een van de
(verkochte) kanonnen leidde tot enige
opwinding.8 De vuurslag is in 1430 door
Philips de Goede aangenomen als wapen van
het Bourgondische huis9 en Bourgondiërs
waren graven van de zeegewesten Vlaanderen, Zeeland en Holland in de
periode 1433-1482. Kan de vondst van dit kanon duiden op deze periode en
op uitrusting van het schip door het Bourgondische centrale gezag? Ook
onder het Habsburgse huis echter speelden Bourgondiërs een belangrijke
rol in de maritieme geschiedenis van de Nederlanden. Van 1491 tot 1558
waren zij als heren van Veere zonder onderbreking de vroegste admiralen
van onze streken. Opnieuw luidt de vraag of aanwezigheid van dit teken op
een kanon duidt op deze periode en op uitrusting door het centrale gezag?
Populair gezegd: is wrak Ritthem te beschouwen als het oudste
teruggevonden admiraliteitsschip? Voor een correct begrip van de
historische context en de begrippen admiraliteitsschip en oorlogsschip is
het goed hier op te merken dat zowel de Bourgondische als de Habsburgse
vorsten vrijwel nooit eigen schepen bezaten. Slechts een korte periode
(1550-1561) bezaten Karei V (1515-1555) en Filips II (1555-1598) een kleine
staande vloot (nooit meer dan tien schepen) met Veere als thuishaven. Ook
dit waren alle omgebouwde handelsschepen.10 Verder gold altijd de oude
praktijk: als men schepen nodig had voor de strijd ter zee werden
geschikte handelsschepen voor de duur van de operaties geconfisqueerd,
gehuurd, of gekocht. Ze werden speciaal aangepast voor hun tijdelijke
functie en na de strijd werden ze steeds weer afgestoten.
Omdat de kanonnen essentieel zijn voor datering en interpretatie van de
functie van dit schip, heeft het duikteam alle drie de door het team zelf nog
op de zeebodem aangetroffen exemplaren meegenomen. Boven water
bleken er resten van nog een vierde (en een aanwijzing voor zelfs een
vijfde) kanon in de concreties te zitten. Bij elkaar zijn nu negen kanonnen
