Aflevering 164 zomer 2009
Bij de landelijke vereniging met hervormden en gereformeerden in 2003
telde de gemeente 205 zielen, maar daar waren de leden in Vlissingen en
West-Zeeuws-Vlaanderen bij inbegrepen.
Van 1707 tot en met 1795 waren als regel twee predikanten aan de
gemeente verbonden, daarvoor en daarna was er steeds één predikant.
De gemeente is per 1 januari 1989 gecombineerd met die van Groede en
Vlissingen. Ruim 120 jaar na de stichting van de Middelburgse gemeente
kwamen er vijf lutherse gemeenten bij. De eerste was Zierikzee.
Zierikzee
In de achttiende eeuw waren de handelsrelaties van Zierikzee voor een
belangrijk deel gericht op de handel, overslag en doorvoer van hout en
visproducten uit Noorwegen. De herberg 'De Noordsche Hemel' in de
Verrenieuwstraat was een ontmoetingsplaats voor vele Scandinavische en
in het bijzonder Noorse zeelieden die de stad aandeden. Toen ds. Johannes
Nicolaus Treijtel9 van Middelburg in 1711 of 1712 een bezoek bracht aan
de rector van de Latijnse school in Zierikzee, ging hij op zondag tweemaal
voor in een dienst in de genoemde herberg en moedigde de ongeveer
40 aanwezigen aan om regelmatig bijeen te komen. Treijtel zegde toe
enkele malen per jaar het Heilig Avondmaal te komen bedienen. Zowel
de kerkelijke als stedelijke overheid reageerden positief op dit initiatief.
Op voorspraak van één van de Nederduits-gereformeerde (hervormde)
predikanten gaf het stadsbestuur in 1713 de leegstaande Schotse kerk
aan het Gat van West-Noord-Westen in gebruik aan de nieuwe gemeente.
In 1743 is een galerij in de kerk aangebracht. Het kerkgebouw is bij de
watersnoodramp van 1953 ernstig beschadigd, maar met steun van het
Rampenfonds volledig gerestaureerd.
Het zegel van de gemeente dateert uit 1713, het jaar waarin het kerkgebouw
in gebruik is genomen: het bevat een afbeelding van een zwaan, staand
op een dicht met riet begroeid stuk grond. De stad bezat het zwanerecht,
het recht om in de stadsgrachten zwanen te mogen houden. De zwaan
heeft hier een dubbele betekenis. De vogel is ook het symbool van de
Evangelisch-Lutherse Kerk. Het zwaansymbool gaat terug op de legende
dat Johannes Hus, de Boheemse hervormer toen hij in 1415 in Konstanz
terecht stond, zou hebben geprofeteerd: "Nu verbrandt gij een gans (Hus
is het Tsjechische woord voor gans), maar na mij zal een zwaan verrijzen,
die gij niet zult kunnen branden en die mijn werk zal voortzetten".10 Het
zwaansymbool komt voor op vele lutherse kerken, evenals op de zegels
van de gemeenten van Vlissingen en Veere.
De gemeente werd van 1713 tot 1722 bediend door Jan Bernard van Lignitz,
een verversknecht uit Silezië, die als voorlezer en voorzanger in de lutherse
gemeente van Middelburg goede diensten had bewezen. Vanaf 1729 waren
er predikanten aan de gemeente verbonden.
In de achttiende eeuw groeide de gemeente snel dankzij de komst van
immigranten uit Duitse, Scandinavische en Baltische landen: in 1720 telde
de gemeente ongeveer 150 leden, van wie overigens slechts 60 in Zierikzee
of directe omgeving woonden. In 1798 bedroeg het zielental 210, maar
in de Franse tijd liep het aantal leden terug tot 150 in 1808, eenzelfde
ontwikkeling als bij de Middelburgse gemeente. De dalende tendens zette
