Joodse religie en geloofsbeleving in
hedendaags Zeeland
Aflevering 164 zomer 2009
Petra de Braai
Inleiding
Het is de bedoeling kort wat te vertellen over een deel van het onderzoek
dat ik in 2006 heb uitgevoerd. Het betreft een kwalitatieve studie naar de
identiteitsdynamieken binnen de Joodse Gemeente Zeeland. Via interviews
zijn de verhalen van verschillende mensen die als lid of donateur
betrokken zijn bij deze gemeente verzameld. Aan de hand van citaten uit
deze verhalen wordt een beeld geschetst van het proces van (her)opbouw
van de Joodse Gemeente Zeeland na de restauratie van de synagoge in
Middelburg in 1994.
Via het combineren van autobiografische en theoretische invalshoeken
kijkt dit onderzoek naar de mate waarin joodse identiteit, als functie van
een groepslidmaatschap, beleefd en actief geleefd wordt. Een antwoord op
de vraag; 'hoe ben je Joods in Zeeland?' wordt gepresenteerd aan de hand
van de vijf ervaringsgebieden van joodse identiteit van Ido Abram (1996).
Voordat het verhaal daadwerkelijk begint, wordt het geplaatst in een
context en in een visie op wetenschap. Een visie die het centrale concept
identiteit en aanverwante concepten als cultuur, religie en traditie ziet als
'claims in een specifieke context'.
Joden identificeren zich vandaag de dag via verschillende categorieën,
ze maken gelijktijdig gebruik van verschillende definities of labels,
waarvan de doelen onderling soms tegengesteld zijn. De huidige joodse
identiteitsdynamieken zijn gebaseerd op nieuwe samenstellingen van
mogelijke narratieven (verhalen) voor zelfidentificatie (Webber 1994).
Door gebruik te maken van het dynamische identiteitsmodel van Pinxten
en Verstraete (1998) analyseert deze studie de verhalen en labels die
betrokken zijn bij een dergelijk proces. Op deze manier kunnen de
concepten identiteit, cultuur en traditie op een wetenschappelijke manier
gebruikt worden en komt er ruimte voor een visie op traditie als een
creatief leerproces dat door elk individu, groep en gemeenschap telkens
opnieuw moet worden vormgegeven.
1. De context
De condities waarin we leven veranderen constant. De aanname is dat als
de condities van het sociale leven veranderen, ook de condities voor de
identiteitsformatie veranderen. Hoe gaat het Europese jodendom om met
deze constante veranderingen? Hoe leven ze als joden in deze moderne
maatschappij? Samengevat, hoe ervaren ze hun 'joods-zijn'? En deze vragen
dan specifiek met betrekking tot mensen die betrokken zijn bij de Joodse
Gemeente Zeeland. Een provincie die volgens sommigen een beetje in een
uithoek van Nederland ligt. Ver weg van Amsterdam dat, ondanks alles wat
volgt uit de sjoa (jodenvervolging door de nazi's), nog steeds het centrum
van joods Nederland is.
