Aflevering 166 winter 2009
9
exemplaar werd blijkbaar zonder pardon weggeworpen en verruild
voor een nieuwe. Dat gegeven zegt in feite meer over de welvaart in het
Zeeuwse milieu dan het aantal veronderstelde keren roken van de pijpen.
De afgedankte pijpen werden zonder aarzeling in de beerput gegooid en
gleden in de zachte smurrie naar beneden. Om die reden hebben veel van
de gevonden pijpen nog een aanzienlijk stuk steel.
Nawoord
De bestudering van een vondstgroep pijpen blijkt veel nieuwe informatie
op te leveren over de productie, de distributie en het gebruik van de
kleipijp in een specifiek Zeeuws milieu. Dankzij het weggeworpen rookgerei
krijgen we een beeld van de lokale smaak en het aanvoerpatroon dat
daarmee verbonden is. Eeuwen na datum kunnen we de keuze van de
rokers voor bepaalde soorten pijpen vaststellen en hen karakteriseren
vanwege hun specifieke elitaire smaak.
Voor het algemene onderzoek naar de kleipijp is deze stort echter van veel
groter belang geweest. De vondsten leren ons meer over één maker uit
Gorinchem en diens assortiment over de tijd van ruim tien jaar. Zij tonen
een hechte en logische ontwikkeling. Daarnaast zijn zij van belang om meer
over de kwaliteit van de kleipijp uit Gorinchem te weten te komen en de
wijze waarop de makers op een specifieke, regionale smaak inspeelden.
Tevens brengt de vondst enkele nieuwe merken aan het licht, evenals een
onverwachte decoratie. De reeks pijpen met het hielmerk roos laten zien
hoe geregeld de stempels werden gewisseld en welke veranderingen men
in de steeldecoratie aanbracht. Door de chronologie van de gevonden
pijpen vast te stellen ontstaat een helder beeld van de evolutie van een
Hollands pijpmodel naar een soort pijp bestemd voor een specifieke markt
in Zeeland.
De pijpen uit de beerput in Vlissingen behoren wel tot een van de meest
consistente gebruikersgroepen die ooit zijn gevonden. Hier bediende men
zich jarenlang van dezelfde soort pijpen, zonder daar ooit van af te hebben
geweken. Dankzij dit gegeven tekenen zich in het marktaanbod patronen
van minimale productverandering af. Onvermijdelijk evolueerde het model
gaandeweg en constateren we een vormverandering, die de roker van
toen mogelijk zelf nooit heeft opgemerkt. Andere vondsten in Vlissingen
zullen moeten laten zien hoe deze gebruikersgroep zich verhoudt tot het
algemene marktaanbod in die stad.
Beerputinhoud
Dubbelconisch in geglaasde kwaliteit
roos gekroond 7
roos gekroond initialen WP 19
roos met kelkbladeren 62
idem met reliëfsteel 3
lelie in ruit 19
indeterminabel 329
totaal 142
Don Duco (1953) studeerde kunstgeschiedenis en museologie in Leiden en publiceert sinds 1974
over tabakspijpen en de rookcultuur wereldwijd. Hij is als conservator werkzaam voor de Stichting
Pijpenkabinet in Amsterdam.
