Aflevering 174 winter 2011
9
problematisch omdat we de vondstomstandigheden niet kennen en geen
vergelijking kunnen maken met exemplaren uit een gedocumenteerde
archeologische opgraving. Voorlopig houden we het op de zestiende eeuw.
Bij het zien van dit wellustige drinkgerei is het niet moeilijk zich een Jan
Steen-achtige herbergscène voor te stellen waarbij een lolbroek deze
fors geschapen drinkbeker vol schuimend bier aan de lippen zette, wat
ongetwijfeld vergezeld ging van uitbundig gelach en vunzige taal.
Dansende boeren
voor een herberg;
schilderij van Jan
Steen (1653); Toledo
Museum of Art
(Ohio).
Vergelijkbare voorwerpen
In de hierboven genoemde Duitse publicatie Schatze aus Raerener Erde
staan twee vergelijkbare bekers afgebeeld. Beide 'Scherzgefasse' zijn van
steengoed en voorzien van zoutglazuur. De ene is tamelijk eenvoudig en
heeft als enige versiering onder de mondrand een fries met de voorstelling
van twee gevleugelde draken die uit een fontein drinken. De andere is heel
wat explicieter qua voorstelling en torst op het cilindrische deel een met
de hand geboetseerde naakte behaarde mannenfiguur, de voeten stevig
geplant op de 'testikels'. In de linkerhand houdt hij een pistool dat rust op
de linkerschouder, terwijl hij met zijn rechterhand masturbeert. Dit is een
welhaast pornografische toevoeging die ver boven de toespelingen van
algemeen bekend fallisch vaatwerk uitgaat. Waarschijnlijk gaat het hierbij
om de figuur van de 'wildeman', een antropomorf wezen uit het volksgeloof
vanaf de vroege middeleeuwen tot de nieuwe tijd. De wildeman werd
voorgesteld als een sterk behaarde, naakte en met reuzenkracht bedeelde
oermens. Gewone mensen konden de wildemannen aan zich onderwerpen
als het ze lukte hun enorme lichaamskracht uit te schakelen met behulp
van bijvoorbeeld alcohol, toverkracht of seksuele verleiding. De wildeman
duikt op in de literatuur, de heraldiek, de kunsten en de numismatiek. Deze
