2 m Aflevering 178 winter 2012
Het zeventiende-eeuwse culturele centrum van
de gebroeders Van de Venne in Middelburg (2)
Ronald Rijkse
In de vorige aflevering (Nehalennia 177) namen we een kijkje in de
Middelburgse kunstwinkel van de gebroeders Van de Venne. Maar wie waren
zij, wat deden zij en waar kwamen ze vandaan?
Vader en moeder Van de Venne waren niet van Zeeuwse afkomst, maar
afkomstig uit het (Belgisch) Brabantse Lier, waar vader Pieter van de
Venne ingeschreven stond als 'Spaensche fruytvercooper'. Het waren
'achtenswaardige lieden van vermogen', maar ze moesten vluchten
vanwege religieuze onrust en vervolging. Na een kortstondig verblijf in
Delft vestigde Van de Venne zich in Middelburg. Vanaf 1605 komt de naam
veelvuldig in de archieven van de stad voor, in ieder geval lieten hij en zijn
vrouw Tanneken Willemsdr. Hoffmans er op 16 oktober 1605 hun dochter
Anneken dopen. Hij bezat het huis 'de vier Heemskinderen', een 'oude
backerije' aan de noordzijde van de Dam vlakbij de 'Corte Schuytvlotstrate'.
Over vader Van de Venne valt verder niet veel meer te melden dan dat hij
vóór 4 februari 1619 overleed, want dan wordt zijn weduwe Grietgen Jans,
zijn tweede vrouw, in de rentebrieven van Middelburg genoemd wanneer zij
een hypotheek op het huis neemt.
Adriaen Pietersz. van de Venne (1589-1662)
Geboren in Delft genoot hij zijn schilderkunstige opleiding in Leiden en Den
Haag (1605) en vestigde zich daarna in Middelburg, vermoedelijk tussen
1608 en 1613. In ieder geval was hij er in 1614 getuige bij de doop van het
dochtertje van broer Jan, Adriana. En in datzelfde jaar, op 19 november,
trouwde hij er met Elisabeth de Pours, geboren te 's-Heer-Arendskerke en
dochter van de te Middelburg wonende kapitein De Pours. Ze betrokken
een huis in de Bogaerdstraat dat lag naast dat van haar vader en dat
grensde aan de tuin van de drukkerij van Adriaen van de Vivere, die, na
diens dood, door broer Jan zou worden overgenomen. Op 20 april 1616
ondertekent Adriaen een overeenkomst met zijn buurman en schoonvader:
zelf verwerft hij 'thuys en erve daer hy nu in woont, staende aldernaest "de
dry snipkens'", terwijl zijn schoonvader het aanpalende huis behoudt. Beide
huizen, zo blijkt uit een rentebrief van 17 september 1624, grenzen aan het
huis van zijn inmiddels ook in dezelfde straat wonende broer Jan: 'annex
malcanderen zuytsyde van de Bogaerdstrate, belend zuyt d'erve van 't huys
"de Schilderijewinckel"'.
Tien jaar, van circa 1614 tot 1624, was Adriaen als schilder en
boekillustrator werkzaam in Middelburg, in nauwe samenwerking met
zijn broer Jan. Deze Middelburgse tijd is zijn meest productieve periode
geweest, waaruit enkele van zijn bekendste werken stammen, zoals het
prachtige schilderij getiteld Het vertrek van een hoogwaardigheidsbekleder
uit Middelburg uit 1615, waarop we het kanaal naar Middelburg zien, vol
met allerlei schepen, met op de achtergrond het profiel van Middelburg.
Op deze plek ligt heden ten dage de Nieuwlandseweg met de vermaledijde
golfbaan. Omdat een afbeelding hier niet echt goed tot zijn recht komt,
