Over boeken
32 Aflevering 177 herfst 2012
Kees de Baar, Jan Hintzen en Erik
Petrusma, Postkroniek van Zeeland.
Vierhonderd jaar postorganisatie,
postvervoer en postverbindingen
(Vlissingen: Stichting Jan Hintzen
Publicatiefonds, 2012), 264 blz.,
35,-.
Op 1 april 1797 veranderde de postverspreiding in Zeeland ingrijpend.
Op die datum verschoof de regie over de post van lokaal naar nationaal
niveau. Hoewel de postafspraken van het verleden nog enige tijd
doorliepen, zouden ze voortaan vanuit het regeringscentrum worden
bepaald. Deze verschuiving was een gevolg van de Franse verovering van
de Lage Landen. Toch bleef er in het centralistische streven nog ruimte
voor een specifiek Zeeuwse invulling. Door het vele water mochten
beurtschippers post blijven vervoeren en Vlissingen werd een schakel in
het Franse postsysteem. Daarna zette de rationalisatie van het poststelsel
als nationale dienstverlening door tot het nu weer in een nieuwe fase van
privatisering terecht is gekomen. Daar ligt echter niet het hart van deze
postkroniek. Omdat de basis de verzameling poststukken is van de auteurs,
is de geschiedenis voorafgaand aan de Franse tijd het dichtst beschreven.
Dat is ook te rechtvaardigen omdat de routes, markeringen en frankeringen
in die vroege periode de meeste variatie hadden.
Het boek toont de sporen als bundeling van eerdere publicaties in
een aantal herhalingen van beschrijvingen van postroutes en van
uitzonderlijke situaties in de twintigste eeuw, zoals de postverzorging in
oorlogstijd en tijdens de watersnoodramp. Al bevat dit boek het materiaal
voor een provinciale postgeschiedenis, dat was niet de ambitie van de
auteurs. Zij wilden vooral eerder gepubliceerd materiaal bij elkaar brengen
en aanvullen en zo een bronnenpublicatie en naslagwerk publiceren. Dit
heeft tot een boek geleid dat onmisbaar is voor wie belang stelt in de
geschiedenis van de (post)communicatie in Zeeland. Dankzij de vele,
scherpe en kleurige illustraties en de kwaliteit van de kaartjes biedt het
boek veel bladergenoegen.
Postknooppunten
Het zou echter jammer zijn als het boek alleen in filatelistenkring
circuleert, want het biedt veel meer informatie dan op het eerste gezicht
lijkt. Ten eerste noem ik de aandacht voor plaatsen die wat onzichtbaar
in de geschiedenis liggen, maar belangrijke postknooppunten waren
die ze een strategische rol gaven. Scherpenisse bijvoorbeeld was een
belangrijke hub' voor de postvervoerders met een depot waar heel
wat valiezen werden gestald omdat het de routes van Walcheren,
Bergen op Zoom en Zierikzee verbond. Ook de positie van Vlissingen als
doorvoerhaven voor de Engelse post van het grootste deel van Duitsland
in het laatste kwart van de negentiende eeuw was een verrassing. In
1906 moesten er vier wagons aan de dagelijkse trein naar Boxtel worden
