m
m
Aflevering 177 herfst 2012
Het zeventiende-eeuwse culturele centrum van
de gebroeders Van de Venne in Middelburg (1)
Ronald Rijkse
Proloog
Tussen 1600 en 1660 verschenen er veel dichtbundels met daarin werk
van verschillende poëten, een soort bloemlezingen. Enkele bekende titels
zijn: Den Nederduytschen Helicon (1610), Klioos kraam (1656-1657), Apollos
Harp (1658) en Hollantsche Parnas (1660). Hiertoe behoort ook zeker de
Middelburgse druk uit 1623 van de Zeeusche Nachtegael afbeelding een
bijzonder aantrekkelijke, fraai geïllustreerde bundel die door de tijdgenoten
zeker gewaardeerd is, gezien de drie goedkope herdrukken in een kleiner
formaat uit de jaren 1632, 1633 en 1651. De eerste druk is misschien wel
een van de mooiste boeken uit de zeventiende eeuw geworden, dankzij de
inbreng van Adriaen van de Venne, de beste illustrator van zijn tijd, en zijn
broer Jan Pietersz. van de Venne, de kunstkoper, boekhandelaar, uitgever
en drukker.
N A
CHTEGAEL
De drukkerij en uitgeverij was gevestigd op de hoek van de Korte Burg
en de Bogardstraat, recht tegenover het poortje naar het Abdijplein.
Tevens was daar een kunstwinkel gevestigd die zo breed was opgezet
dat het daar wel een heel drukke bedoening moet zijn geweest. Men
verkocht er niet alleen schilderijen, prenten, kaarten en boeken, maar ook
muziekinstrumenten, kijkers, kompassen, lakwerk, horloges
en nog meer 'cramery voor alle nieu-gesinden'. Deze winkel
vormde het middelpunt van het culturele leven in Middelburg,
ja zelfs van Zeeland, en was een verzamelplaats van
kunstkenners en dichters.
Adriaen maakte voor de drukkerij een reclamebord waarop
te lezen stond: Hier Inde Schilderywinckel Druckt men Boeken
In verscheiden tael: ende Placcaeten van verkoopingen van
Landen/Huysen/Schepe/en Ander goederen. 1623.
Hij schreef er ook een gedicht over, getiteld Middelburchse
Lauwer-hof, Ofte Rust-plaetse, van Mercurius, ende des selfs
aenspraecke tot alle Const-bemindersdat opgenomen is in
zijn bundel Tafereel van Sinne-Mal. Het is als het ware een
aanprijzing van de winkel, een vroege vorm van public-
relations. Voorin deze bundel schrijft drukker Jan dat zijn
broer dit geschreven heeft 'over lange inde verdrietighe
Winter-avonden'. Het was oorspronkelijk bedoeld geweest
voor de grote bundel gedichten die onder de titel Zeeusche
Nachtegael zou verschijnen als afscheidscadeau aan Jacob
Cats die pensionaris van Dordrecht was geworden. Omdat
er op het laatste moment te veel kopij was, waarschijnlijk
wegens de gedichten rondom het bezoek van Anna Roemers
I. Titelpagina van de aan Zeeland, is een groot aantal gedichten van Adriaen hierin niet
'Zeeusche Nachtegael' opgenomen, maar onder de eigen titel Tafereel van Sinne-Mal in 1623
(Middelburg 1623) uitgebracht. Met de beroemde gedichten Batava Tempe en 't Costelick
met drukkersmerk. Mal van Constantijn Huygens is het trouwens net zo gegaan. Ook
ZEEV'SCHE
Des fbJfs dryderley gefang:
Cjehecl anders indcr waerhejt vcrthoontah dc felve voor
tkjèn bj fonmghe uyt enckcl mu-njcrfldnt rvcrkeerdc-
U gbeoordeelt
DOOR
yerfcheyden rreffelijcke Zecufchc Poëten by een ghcbrachtj ende
»erdcrc met Cupcm Pfacrciu
Hier noch by-ghroou^ht een Toenjch <werclghenaemt
tafereel™» SINNE-MAL.
TOT M1DDELBVRGII,
Chcdruckt by Un Putcrjs vóelt yenrx, 'Cunft ende Bocck-vcrcoopcr,
-"-te op dcolweck vandc nieuwe Bairfc, inde Sdnldcty-wmcki I,
iKNO
uWct Ircvilrgtt voor 7- Jarea.
