de oplossing ervan een visionair. In onze tijd is het ondergronds bouwen
of overdekken van transportassen gewoon, al is de aanblik futuristisch. In
De Vleeshal gebeurt iets soortgelijks als we het kunstwerk onderzoeken
en ontleden. We begrijpen de structuur van Iconostase 150 - in de cirkel
en de buisconstructies met kubussen (fig. 2), piramides en regelmatige
twaalfvlakken - en kunnen daarop voortbouwen op een manier die ons
aanstaat.
We behoeven ons niet te storen aan de grenzen van De Vleeshal, hoe mooi
maar hermetisch het stergewelf en de muren van het gebouw ook zijn.
Alles is mogelijk. Samengevat kan Iconostase 150 een kunstwerk of een
architectuurontwerp zijn. In beide gevallen spoort het aan om buiten onze
grenzen te denken.
Yona Friedman, de visionaire architect
Yona Friedman werd op 5 juni 1923 in Budapest (Hongarije) geboren. Na de
middelbare school studeerde hij aan de Technische Universiteit Budapest.
Onder de Duitse bezetting belandde hij tijdelijk in de gevangenis. Hij week
via Roemenië uit naar Israël en vervolgde daar zijn studie aan de Technion
in Haifa. Friedman behaalde in 1949 zijn papieren als architect en daarna
ondernam hij verschillende studiereizen door Europa. Hij is gehuwd
geweest met Denise Charven ("j"), filmeditor van beroep, en heeft twee
dochters.
Friedman interesseerde zich aanvankelijk voor de simpele buiswoningen
van de eerste Israëlische kolonisten als concept voor flexibele prefab
huizen. Ook bouwde hij in zijn architectuurfilosofie voort op een idee van
professor Konrad Wachsmann, die ontwerpen maakte met futuristische
ruimteconstructies, de zogenaamde space-frames. Op het 10e Internationale
Congres van Moderne Architectuur (ICMA) in Dubrovnik (1956) presenteerde
de architect zijn concept van L'Architecture Mobile,3 Kern daarvan was La
Ville Spatialeeen stedenbouwkundig concept van superstructuren.4 In
1957 vestigde Friedman zich in Parijs en vond daar Le Corbusier5 die hem
in zijn plannen en ontwikkeling aanmoedigde. In hetzelfde jaar vormde hij
met geestverwanten de Group d'Études d' Architecture Mobile (GEAM) en
oriënteerde hij zich op het structuralistische werk van de Nederlandse
architecten Jacob Bakema, Aldo van Eijk en Gerrit Rietveld.
Friedman kent aan het individu een sleutelrol toe bij de indeling van de
ruimte. Toekomstige gebruikers dienen hun woonruimte zelf te kunnen
inrichten. Zijn aparte benadering van de stadsontwikkeling - de ruimte
door leken te laten vullen en superstructuren bouwen over bestaande
gebouwen heen - bracht hem in contact met de UNESCO6 en de RAAD VAN
EUROPA.7 Hij kreeg diverse opdrachten om voor niet-deskundigen geschikte
handleidingen te ontwerpen ten behoeve van (zelfjbouw projecten,8
inclusief voor het watermanagement in droge gebieden. In 1962 ontving hij
een Gouden Leeuw op het Filmfestival van Venetië voor zijn animatiefilm
Annalya tou Bari, met verhalen en legendes uit Afrika. In 1970 presenteerde
hij op de Wereld-Expo in Osaka zijn space-chain structuren, gebaseerd op
de cirkel. Dit kreeg in 1987 een vervolg met een space-chain paviljoen in
het Museum without Doors. In 1991 maakte hij ontwerpen voor doe-het-
zelf-meubilair, eveneens volgens de space<hain techniek.9 Yona Friedman
heeft tot op hoge leeftijd wereldwijd colleges gegeven over zijn zienswijze
op stadsplanning en stedenbouw. Die ideeën zijn hieronder onderwerp van
bespreking.
Aflevering 179 voorjaar 2013
