m- z - ssAflevering 180 zomer 2013
WAAG
hiervoor de volgende betalingen plaats: aan Brant Fredericxz. die vier
nieuwe touwen met een gezamenlijk gewicht van 33 pond had geleverd, aan
Simon Oom die het ijzerwerk had gesmeed en nieuwe schalen had gemaakt
en aan een timmerman die de houten balansarm had geleverd. Totale
kosten £2:7:14 Vis.
ORTE OUDESTRAAT
Gewichten
Iedere stad had vroeger eigen maten en gewichten. Soms werden die uit
naburige steden overgenomen, andere steden voerden ze zelf in.30 Deze
situatie duurde tot 9 oktober 1812 toen alle gewichten in het hele land
met die van het Franse keizerrijk werden gelijkgesteld. Omgerekend naar
ons huidig stelsel van maten en gewichten bedroeg een pond voor 1812 in
Middelburg, Vlissingen, Veere en Zierikzee 0,46939 kg, in Goes en Tholen
respectievelijk 0,43725 en
0,47055 kg en in Amsterdam
0,4909 kg.31
Voor de handel was het
van groot belang dat de
gewichten van de waag
regelmatig werden geijkt. In
Veere gebeurde dat ieder
jaar aan de hand van de
standaardgewichten van
de stad, de 'leggers' of
'slapers' genoemd.32 Deze
werden op hun beurt weer
vergeleken met de gewichten
in de omringende steden. De
- j. ijkmeester ontving hiervoor
geen loon, alleen het door
j V hem geleverd lood werd
-1 i vergoed.33
Volgens de pachter was
in augustus 1594 het
gewicht van de Veerse waag acht pond op iedere honderd minder dan in
Arnemuiden, Vlissingen en Middelburg. Het gevolg was dat de kooplieden
dagelijks naar Middelburg trokken om daar hun waren in te kopen en
de Veerse waag nauwelijks meer werd gebruikt. De pachter verzocht
het stadsbestuur de gewichten gelijk met die van de naburige steden te
maken. Omdat het bestuur hieraan geen gevolg gaf deed hij twee jaar later
nogmaals dit verzoek. Op 1 juli 1596 besloot de magistraat de situatie te
laten zoals ze was.34
In 1774 bleken de Veerse gewichten 'op de uier pond juyst de wigt van een
dubbeltje' met die van Middelburg te verschillen, terwijl de Amsterdamse
iets zwaarder waren. Het stadsbestuur besloot om veiligheidsredenen
hierin geen verandering aan te brengen. Slechter was het dat jaar met de
balansen in de waag en die van de ijkmeester gesteld. Een Middelburgse
meestersmid had al geprobeerd de balans van de ijkmeester te verbeteren,
maar omdat hij daarin niet was geslaagd had hij zijn proefbalans aan hem
uitgeleend. Deze kon het stadsbestuur voor vier pond van hem overnemen.
Omdat het bestuur grote waarde hechtte aan een betrouwbare uitslag, gaf
GROENEVELD
MAURITIUS
BOLWERK
Detail van de
plattegrond van
Veere, getekend
omstreeks 1590.
Uit: Guicciardini's
beschrijving der
Nederlanden, uitgave
1612 (collectie en
bew. J.H. Midavaine).
