Staats-Spaanse Linies nu 'op eigen benen'
verder
32 Aflevering 179 voorjaar 2013
Winant Halfwerk
Op zaterdag 6 april opende in Museum Het Bolwerk in Uzendijke de
expositie 'Staats en Spaans in de clinchBij diezelfde gelegenheid werd in de
historische kerk van IJzendijke het publieksboek 'De Staats-Spaanse Linies.
Monumenten van conflict en cultuur' gepresenteerd.
De Staats-Spaanse Linies vormen een stelsel van verdedigingswerken,
ontstaan tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) en de Spaanse
Successieoorlog (1701-1714), latere aanpassingen niet meegerekend. Ze
omvatten vestingsteden zoals Damme, Sluis en Hulst en honderden forten,
schansen en redoutes, waarvan een aantal met elkaar waren verbonden
door liniedijken en -vaarten. Ze werden aangelegd op strategisch
belangrijke plaatsen, zoals langs stroomgeulen en kreken en op de weinige
hoge en droge delen in het landschap. De linies vormden de grens tussen
de Noordelijke ('Staatse') en Zuidelijke ('Spaanse') Nederlanden. Een
belangrijk wapen in deze streek was het water. Om het eigen territorium
te verdedigen en de vijand te hinderen, werden hele gebieden onder water
gezet.
Veel van die verdedigingswerken zijn nog in het landschap terug te vinden.
Sommige nog goed herkenbaar, andere wat minder en de rest alleen
met een geoefend oog of helemaal niet meer. In de meeste gevallen gaat
het om bouwwerken van aarde en water (weinig stenen elementen). De
Staats-Spaanse Linies strekken zich aan weerszijden van de landsgrens
uit van Knokke-Heist tot Antwerpen. De dichtheid aan (restanten van)
verdedigingswerken in dit betrekkelijk kleine gebied is uniek te noemen.
Betekenis van de linies
De Staats-Spaanse Linies zijn een uniek cultureel erfgoed dat herinnert aan
de gedeelde geschiedenis van twee buurlanden. Ze hebben uiteindelijk
in dit deel van de Lage Landen de grens bepaald tussen Nederland en
België. De linies vormen ook een belangrijk leef- en verbindingsgebied
voor planten en dieren, waaronder bedreigde soorten. Bovendien leveren
de Staats-Spaanse Linies een belangrijke toevoeging aan het toeristisch-
recreatieve 'product' Zeeuws-Vlaanderen en dus ook een bijdrage aan een
economische impuls voor de regio.
Het project Staats-Spaanse Linies
Om de betekenis van de Staats-Spaanse Linies te versterken is het
noodzakelijk dat de Staats-Spaanse Linies (nog) beter zichtbaar en
beleefbaar zijn en dat de onderlinge samenhang tussen de verschillende
linie-elementen wordt versterkt. Hiervoor wordt sinds ca. 2004 door tal
van partijen projectmatig en veelal grensoverschrijdend samengewerkt.
In het Zeeuwse was de Provincie Zeeland in al deze projecten de trekker.
Zeeuwse partners in Staats-Spaanse Linies-projecten waren (zowel
financieel als facilitair/uitvoerend): de gemeenten Hulst, Terneuzen en
Sluis, Het Zeeuwse Landschap, Staatsbosbeheer, St. Landschapsbeheer