m
ongetwijfeld aan edelen. Zeeland kende in de middeleeu
wen twee qua rechtspositie duidelijk van elkaar onder
scheiden geboortestanden: edelen en onedelen. Van deze
twee standen hadden de edelen niet alleen een groot deel
van het grondbezit in handen, maar ook het bestuurlijk
gezag op lokaal niveau en de rechtspraak binnen het kader
van de zogeheten ambachten.
Dat er in Zeeland zo enorm veel bergen waren, had zo
goed als zeker te maken met het Zeeuwse erfrecht. Uit de
landkeur van 1256 weten wij dat bij vererving grondbezit
werd verdeeld over alle kinderen, en de ambachtsheerlijk
heid van een overleden ambachtsheer over al diens zonen.
Wat de kasteelbergen betreft bepaalde de landkeur dat een
werf vererfde op alle zonen. Maar anders dan grondbezit
of een ambachtsheerlijkheid, kon een kasteelberg moeilijk
in stukken worden verdeeld; en daar hield de keur dan
ook rekening mee. Iemand die zijn geërfde aandeel in een
berg kwijt wilde, had het recht om zich door zijn broers
die de berg wilden behouden, te laten uitkopen door mid
del van een vonnis van het grafelijk gerecht. Dat dit in de
keur zo expliciet werd bepaald, maakt het waarschijnlijk
dat het geregeld voorkwam dat broers er de voorkeur aan
gaven een eigen nieuwe hofstede te bouwen op door hen
geërfd land, en daar dan eventueel ook, althans tot in de
dertiende eeuw, een eigen kasteelberg op te werpen.
Het is duidelijk dat het Zeeuwse erfrecht het gevaar van
versnippering van bezit en ambachtsheerlijke rechten le
vensgroot in zich droeg, maar nagaan hoe in de twaalfde
en dertiende eeuw de versnippering van grondbezit en
uitbreiding van het aantal adellijke hofsteden en kasteel
bergjes precies in zijn werk ging, is helaas bij gebrek aan
schriftelijke bronnen zo goed als onmogelijk. Hetzelfde
geldt ook voor het effect van het erfrecht op de opdeling
8
Parochies op Walcheren in de 14e eeuw. 1Moederkerken; 2. Dochterkerken; 3. Grens moederparochie; 4. Grens dochterparochie. De pa
rochies vielen samen met de vierschaarambachten, met uitzondering van de parochies van de steden (Nieuw-)Vlissingen en Veere en de
Westmonster-, Noordmonster- en Kloosterparochie, voor zover gelegen binnen de stadsmuren van Middelburg.
Vrouwenpolder
1314 ka pe l
1324 parochiekerk
Oostkapelle
voor ca.
1050
t Oost-Domburg
4 voor 1235
in 1320 verplaatst
f naar Aagtekerke
Serooskerke
voor ca. 1200
test-Domburg
voor 1235^
Gapinge
voor
1216/'
Grijpskerke
voor ca 1200
Zanddijk
1153
Westkapelle t
voor ca 1050
St. Laurens
1205-1216
Schellach
voor 1268
Mariekerke
voor 1235
Ser Poppekerke
-1235-1271*'
Kleverskerke
voor 1251
Buttmge
voor 1249
.Brigdammo
voor 1206v\
Meliskerke
voor 1235
Ppppendamme
voor 1235
Boudewiinskerke vy
x.voor 1235,'S,Ja"|*e/kü
x y voor 1235
Nieuwerkerke
s. ca. 1300
v f NoordmonsteV
i Westmonster ca eind
*ca.10" eeuw 11" eeuw
Werendijke
Krommonhoeke s
ca. 1300 -.Hogelande
,1.189^
Zoutelandevoori
1271-1279 J2^5
(Middelburg)'
Biggekerke
voor 1231
Klooster parochie
1266-1270
Koudekerke
voor 1198
Oost-Souburg
(West)-SouburgN voor 1235 kapel\
voor ca 1050 1250 parochiekerk x
Nieuww erve
""ca. 130Ó
Oud-
'Vlissingen
voor 1235
Rit the m
voor 1235
Veere
'voor 1348 kapel
1348 parochiekerk
(Oud-)Arnemuiden
voor 1235
Welzinge
voor 1235
Nieuw-Vlissingen
voor 1308
