In 1931 kwam er op Schouwen-Duiveland een geheel
nieuwe vorm van vervoer, nl. het vliegtuig. Ten westen van
Haamstede werd een vliegveld aangelegd. De KLM begon
met de exploitatie van een passagiers- en vrachtluchtlijn
tussen Amsterdam, Rotterdam Haamstede, Souburg
(Vlissingen) en het Belgische Knokke,waar casino's wa
ren, waar op de Nederlanders legaal konden gokken. Het
was een zeer goed renderende luchtlijn, er werd gevlogen
met de Douglas DC2, later de DC 3 en de Fokker F 7 met
de bekende rieten stoeltjes.
Ook vloog er de 'Koolhoven taxi', een klein 4-persoons-
vliegtuigje dat passagiers van Rotterdam Waalhaven naar
Haamstede vloog. Vanaf het vliegveld reed er een autobus
naar Zierikzee. Welgestelden en zakenlieden die een va
kantiehuis in de Westhoek van Schouwen bezaten, vlogen
in het weekend naar Haamstede. Voorts werd het vliegveld
druk gebruikt door bezitters van privé-vliegtuigen. Regel
matig waren en vliegfeesten.
Na de oorlog is de tram nog tot de ramp van 1953 terug
geweest op Schouwen-Duiveland. De stoomlocomotieven
waren allemaal door de Duitse bezetter naar Duitsland af
gevoerd. De RTM kocht materiaal van de Zeeuws Vlaamse
Tram. Dat waren diesel-elektrische locomotieven. Ze
waren niet zo sterk als de oude stoomlocs, zodat de tram
bij hellingen, zoals dijken, nogal eens met behulp van pas
sagiers naar boven moest worden geduwd. Van een bus
ondernemer die al voor de oorlog een concessie had om
van Zierikzee naar Renesse e.o. te rijden,was in 1951 de
concessie afgelopen. De RTM wierp zich op als scholieren
vervoerder, maar dat viel verkeerd bij de bevolking in de
Westhoek. Er brak een staking uit, ondernemers vervoer
den niets meer per RTM. Particulieren stelde hun auto's
beschikbaar voor scholierenvervoer, maar mochten niet
meer op vaste tijden vertrekken, dan maar even na elkaar
vertrekken. Een groot bedrijf uit Zierikzee ergerde zich
al jaren aan de hoge vrachttarieven van de RTM, vooral
die van de veerpont Zijpe-Anna Jacobapolder. Ze lieten
stickers drukken met teksten als 'Wat hier aan veergeld is
verplicht, kost ook van Dokkum tot Maastricht' en 'Met
zo'n tram uit de oude doos is het reizen hopeloos'. Uitein
delijk kreeg de ondernemer een nieuwe concessie, later is
er samenwerking met de RTM gekomen; nog steeds rijden
er bussen van deze firma diensten voor de RTM.
Door de oorlog en de ramp van 1953 is er heel veel ver
anderd; het is niet meer voor te stellen hoe het vroeger
was. Door dammen en dijken, autowegen enz. is alles veel
gemakkelijker bereikbaar.
Teun Rosmolen, Zierikzee
Den goeien ouwen tied
De mêêste verhaeltjes gae mêêstal over den goeien ouwen
tied. Dat komt, dienk ik, omdat men dan over bekende
diengen kunne schrieve. Over den nieuwen tied schrieve is
véé moeilijker om geloafwaerdig over te kommen.
Ik gae't toch perbere. Of jullie 't gloave dat motte julder zaalf
ma uutmaeke. Vooruit di gae men dan!
Jan stap in zen schuute die an de anlegsteiger bie de West-
brugge van de Stad Zierikzêe leit. Êêl Schouwen stae onder
waeter. Dat ze indertied ehdae om de zêêspiegelriezieng
tegen te gaen. Men leve noe in 't jaer 2310, in Schouwen
stae a ruum twêêonderd jaer blank. Eerlijk is eerlijk, 't ei
goed eholpe, want 't zêê- waeter kom nie óger dan drieon-
derd jaer ehlee. Ze der nog over ehdocht om de dieken
du te steken, ma omdat et zè goed ielp, ze di van ofehzie.
De polder Schouwen is dus noe êên gróót meer.
Drieonderd jaer ehléé binne ze di mee begonne. Ze toen
êêl de zuudkant van Schouwen, van Sêêskaarke tot de
Stad onder waeter ehzet. Plan Tureluur noemden ze dat.
De maansen waere toen zo stom dat ze nie in de gaten
wat ter gebeurde. Ut was een PLAN", in dat most nog
uutehwaarkt óóre. Dat ze van die naem „TURELUUR" nie
wakker óóre bin dat snap ik nie. Een tureluur, een ..daekje"
op zen Schouws, mö niks van waeter Ze nistele aoltied
in een weie mi vee hos. Je kon indertied de nisjes bienae
nie vinde. De maansen konne der op wachte dat ze aoles
onder waeter zoue zette. Want „Plan Tureluur" is noe
vaarder uutehwaarkt. Dat was nódig vó de veugels zeie
ze. Zó kun je vandaeg an de dag ök nog aoles verkoape as
je op dat gebied wat wil. Veugels bin der bienae nie mi,
in der is noe toch waeter genog. Of ouwe die veugels nie
van waeter? Dat wete wulder nie want di mot je natuurbe-
schaarmer vó weze.
Jan mö ni de taarp die bie et vroegere Mejaen leit. Zen
broer Wullem woont di op, want die mot de veugels taaie.
Die taarpen, die overa lage, ze ehmaekt van 't puun van
de uzen in schuren die ofehbroke bin. Die mochte nie
bluuve stae omdat dat vloekte mit de natuur.
Ma noe zu men 't over Jan Jan zen vroegere familie
kwam ök van Schouwen. Ze waere boer, toen der nog
gin waeter stieng. In die tussentied is ter vêê veranderd.
Jan is moslim, zöas bienae aole maansen, in waarkt vö de
gemêênschap. De Imam is de baes in maekt de dienst uut.
't Leven is best goed.
As je ma trouw ni de moskee gaet om te bidden, dan kom
je der wè. Dat Jan moslim is, is ehkomme omdat Jan zen
vóórouwers nie anders konne. As je gin moslim wier dan
je gin waark, in dus gin eten. Noe ei te wè eten. Ie eet wè
nie véé, ma dat ei ten ök nie nódig. Ie krieg aalken dag een
pilletje, in om zen daarmen an 't waark te ouwen eet ten s
aevens klappers in algen.
Die kweke ze in bassins op de Öósterschelde. Der bin
wè twintig verschillende manieren om ze klaer te mae-
ken. Aarg lékker! Net toen Jan de schuute los wou gooie,
kwam Merien anehloape, in vroeg of ten meemocht. „Das
goed,"zei Jan. As je de kloetbóöm dan ök mar es in jen
anden neemt." Dat wou Merien wè. Ze motte de schuute
douwe, want motertjes bin der nie mi. Op êêl de waereld
mag je gin droppel olie mi gebruke. Ze motte aoles doe
mit wind, zonne- in alebogestoom. As ter nog motertjes
waere dan konne ze der toch nie mee vaere, want di zoue
de veugels van schrikke.
„Mot je eten gae brienge?", vroeg Merien. „Ja een doosje
pillen in een krat maalk, want Wullem zen vrouwe der bos
ten 't öf laete wete. Ma ik gea ök aalke weke om de taallie-
ste. Di stae bienae niks op, want der bienae gin veugels mi.
Toen ze aoles liete leve, ze mekaore ofehmaekt. Soms eit
in een ele weke ma zeven meeuwen kunne tale. Hangzen
