Johan Ghyselin en De Barlaeus
Orhyselin
Jfoll.
Nehalennia najaar 2015 nr. 189
Een vergeten Vlissinger in een gouden klassieker
Jaco Simons
In dit artikel wordt aandacht geschonken aan de ver
meldingen van Johan Ghyselin in het boek Rerum per
octennium in Brasilia dat in 1647 werd geschreven door de
beroemde predikant Caspar van Baerle of Casparus Bar
laeus. Die vermeldingen zijn interessant omdat we dankzij
dit boek meer te weten komen over Ghyselin tijdens
diens tweede periode in Brazilië (1637-1640). Daarnaast
is het van belang dat een Vlissinger wordt genoemd in
een publicatie die wordt gezien als een gouden klassieker
op het gebied van het bibliofiele kolonialisme'. De om
vangrijke Rerum per octennium in Brasilia (vrij vertaald:
'Over de zaken gedurende acht jaar in Brazilië') behelst de
beschrijving van Johan Maurits van Nassau-Siegen tijdens
diens bijna achtjarig gouverneurschap van de Nederlandse
kolonie in Brazilië (1637-1644).
T
Ghyselin
Johan Ghyselin werd geboren in 1584 in Vlissingen1, waar
hij zich ontpopte als koopman. Hoewel zijn voorouders uit
Holland kwamen2, stamden nog eerdere generaties Ghyse
lin vermoedelijk uit het kustgebied van Noord-Frankrijk.3
De familienaam van de Vlissinger wordt op vele manieren
gespeld. In dit artikel wordt de schrijfwijze 'Ghyselin
gehanteerd omdat Johannes Rietstap in zijn heraldische
standaardwerk Armorial général aangeeft dat deze spelling
verbonden moet worden met een familiewapen waarop
drie papegaaien staan afgebeeld. En dit wapen is zonder
twijfel van toepassing op 'onze' Johan Ghyselin. Johans'
zoon Evert was immers de oprichter van de buitenplaats
Papegaayenburg, een naam die verwees naar het familie
wapen van de Ghyselins.4
Tijdens zijn eerste periode in Brazilië (1632-1634) be
kleedde Johan Ghyselin een topfunctie binnen de WIC.
Ghyselin, in dienst van de Kamer Zeeland, vormde samen
met Matthias van Ceulen, van de Kamer Amsterdam, van
januari 1633 tot september 1634 het tweekoppige bestuur
van de kolonie. In die periode was er door de WIC name
lijk geen gouverneur-generaal aangesteld. Onder beide
heren werd de Nederlandse expansiedrang flink ingezet.
Als een gevierd man keerde Ghyselin in 1634 terug naar
Zeeland. Volgens WIC-bewindhebber Johannes de Laet
hadden hijzelf en Ghyselin 23 ton aan goud binnengehaald
voor de Compagnie.5
Eind 1636 toog Johan Ghyselin voor de tweede maal naar
Brazilië. Het verhaal ging dat hij zijn kinderen miste. Die
zou hij hebben verwekt bij een slavin. Mogelijk werd die
reden enigszins geromantiseerd. Zeker is, dat de Vlissinger
in zijn tweede Braziliaanse periode zitting nam in de zoge
heten Hoge en Geheime Raad, die onder leiding stond van
de nieuw aangestelde gouverneur-generaal Johan Maurits.
Na zijn avonturen in Zuid-Amerika zeilde Ghyselin in
1640, intussen 56 jaar oud, definitief terug naar Zeeland.
Ghyselin maakte op zeker voor die tijd gevorderde leeftijd
bestuurlijke carrière in Vlissingen en later in het ge
west Zeeland. Zo was hij in Vlissingen raad vanaf 1642,
schepen tussen 1643 en 1647 en burgemeester in 1648
en 16496; op 1 december 1649 volgde zijn benoeming
tot gecommitteerde raad van de Staten van Zeeland.' Hij
overleed na een boeiend leven op 7 december 1653.8 In het
archief van de diaconie van de hervormde gemeente van
Vlissingen treffen we het jaar daarop Ghyselins naam aan.
Hij legateerde het royale bedrag van 50 pond Vlaams ten
behoeve van de armen van de stad.9
Johan Ghyselin was getrouwd met Geertruid Evertsen,
Zijn naam is tegenwoordig zo goed als vergeten. Vlissinger Johan Ghyselin was een vooraanstaand koopman, bestuurder
en legeraanvoerder in de eerste helft van de zeventiende eeuw. Gedurende twee periodes, 1632-1634 en 1637-1640, be
kleedde hij als dienaar van de West Indische Compagnie (WIC) meerdere ambten in Nederlands-Brazilië. Een avontuurlijke
instelling kan Ghyselin niet worden ontzegd.
Familiewapen Ghyselin, uit: J. B. Rietstap, Rolland's illustrations to
the Armorial général.
