in 1669, anderhalfjaar na Goedaerts overlijden, Historia
Insectorum: een boek over insecten met veel onterechte
en deels terechte kritiek op Goedaerts werk. De terechte
kritiek betreft o.a. de onjuistheid van spontane generatie,
hetgeen door de Italiaan De Redi in 1668 met proeven was
bewezen. De onterechte kritiek van Swammerdam klinkt
zelfs door in onze tijd. Historici die Goedaerts werk ken
nelijk niet goed lezen, schrijven nog steeds dat Goedaert
meende dat de pop dood ging en vlinders uit de dood
zouden verrijzen. Dit is misschien een 'leuk' verhaal, maar
Goedaert heeft het nooit beweerd. Hij schrijft dat poppen
'als inden doot leggen', en zeker niet dat ze eerst dood zou
den moeten gaan om vlinder te worden.
Een tweede oorzaak van het feit dat de door Fierens ge
drukte Franse vertaling van de Metamorphosis vrijwel niet
in de handel gebracht werd, zou het plotselinge overlijden
van de uitgever in 1669 kunnen zijn. De catalogus van de
veiling van de boeken in de nalatenschap van Fierens zou
daarover duidelijkheid kunnen verschaffen. In 1670 stond
in de Oprechte Haerlemse Courant de volgende adverten
tie:
'Op den 21 April sal men verkoopen de naergelaten Boec-
ken van zal: Jaques Fierens, in sijn leven Boeckverkooper
tot Middelburgh in Zeelandt; bestaende in veelderhande
Faculteyten en Talen: waer van de Cataloguen te vinden
zijn tot Amsterdam by I. van Someren, in den Haeg by H:
Gael, tot Rotterd: by A: Leers, en te Middelb: by I: Mer-
tens.'
Helaas is het mij tot heden niet gelukt een catalogus van
deze veiling te vinden. Mogelijk is niet een van deze ca
talogi bewaard gebleven. Duidelijk is wel dat in 1700 een
drietal drukkers/uitgevers in Den Haag en Amsterdam de
oplage van de Franse vertaling bemachtigden. Zij drukten
er een nieuwe titelpagina bij waardoor het leek alsof de
boeken in 1700 waren gedrukt. In alle boeken waarin over
de Franse uitgave van de Metamorphosis wordt gesproken,
staat ten onrechte 1700 als het jaar van uitgave. Het bewijs
dat de Franse vertaling nog in 1669 bij Fierens gedrukt
werd, is de titelpagina van een Franse uitgave, waarop
Fierens vermeld wordt als uitgever. Het boek, met de zeer
zeldzame eerste staat van de titelpagina van deel een, vond
ik op een veiling in Schotland.
Wel moet worden opgemerkt dat, gezien de datering van
de watermerken in het papier van een gedeelte van de
Franse uitgaven, te zien is dat niet alle exemplaren van
de Franse vertaling bij Fierens gedrukt kunnen zijn. Dit
bewijst dat het bij Fierens vervaardigde zetsel van de
Metamorphosis nog rond 1700 gebruikt werd om nieuwe
exemplaren te drukken.
Het werk van Goedaert werd nog in de zeventiende eeuw
door de Engelse geleerde Martin Lister bewerkt en in zo
wel het Engels als in het Latijn uitgegeven.
Johannes Goedaert overleed vermoedelijk evenals zijn va
der aan de pest, die rond 1668 opnieuw in grote delen van
Europa en in Middelburg woedde. Hij werd op 15 januari
1668 in de Nieuwe Kerk te Middelburg begraven (zie af
beelding 'de pest verslagen). Clara de Bock woonde nog
tot 1689, het jaar waarin ze overleed, aan het Molenwater.
Kees Beaart (1947) was docent. In het belang
van natuur, milieu en gezondheid zet hij zich al
bijna 40 jaar in om de risico's van bestrijdings
middelen meer bekendheid te geven. Hij schreef
hierover verschillende publicaties. Daarnaast
verdiept hij zich sinds 1996 in Goedaert en de
Middelburgse 17de-eeuwse cultuurgeschiedenis.
'De pest verslagen': aartsengel Michael overwint de pest. Reken
penning of jeton, geslagen in Brussel, 1668.
