Nehalennia zomer 2016 nr. 192
Bouw van een oliemolen
Samenvatting
21
In 1842 bouwt Jacob Lijbaart achter zijn tuin, een stenen
oliemolen, met galerij. De molen krijgt een naam: 'De
Harmonie'. De naam zou kunnen zijn ontleend aan het
plaatselijk muziekkorps, dat in 1841 werd opgericht. Dat
kreeg ook die naam. Zoon Pieter was één van de oprich
ters van het korps.51 We weten dat in de molen een inrich
ting was met drie bewerkingen, die gezamenlijk werden
aangedreven door de koningsspil.
Het bouwwerk is 'voorzien van pelwerk en ten derde van
een gewoon maalwerk. Deze drie werktuigen bevinden
zich in dit gebouw voorhanden met den benodigde in
ventaris'. Voor de herbouw wordt in 1854 een bedrag van
6000,00 uitgetrokken en de inventaris wordt geschat op
2000,00.52
Jacob sterft op 1 juni 1861 in de leeftijd van 69 jaar. Vol
gens de overlijdensakte was zijn beroep koopman. Terecht.
In 1837 doet koopman Jacob Lijbaart zaken met zeker vier
handelaren. Zij wonen in Antwerpen, Gorinchem, Mid
delburg en Rotterdam. Het graan koopt hij gedeeltelijk
voor eigen rekening op de weekmarkten in Schoondijke
en Oostburg. Een ander deel koopt hij in opdracht van
commissionairs. Zeker vijf verschillende schippers varen
vanuit Biervliet naar de woonplaatsen van de handelaren.
Voor de landbouw is 1837 een redelijk positief jaar. De
voorgaande jaren hadden minder rendement opgebracht.
Ook koopman Jacob Lijbaart heeft geen slecht jaar. Inte
gendeel.
Vijf jaar later laat hij een stenen baliemolen bouwen,
waarin een gecombineerde mogelijkheid is om meel, gort
en olie te bereiden.
19
20.
Brief van 23 mei 1837.
Z.A. De archieven van het Vrije van Sluis (1584-1796), inv. no 837, fol
224 en inv. no 838 fol. 110 v.
G.A.T., deel Biervliet, Notulenboek 4, 8-4-1795.
Z.A. Notarieel archief 1796 -1842, inv. no 1048 rep. 61.
G.A.T. deel Biervliet, Burgemeester en Assessoren 1835-1843, 26-4-
1837.
Goossens, A,Molen 'De Harmonie' van Biervliet, Biervliet, 1991,
pag. 2.
Z.A. Toegang 582, inv. no 104. Rek.maart 1825.
Zie: Techniek in Nederland, Nederland eet anders, via Google.
Gegevens vriendelijk verstrekt door ir. Hans Stoutjesdijk, Bennekom.
Notulen van de Provinciale Staten van Zeeland, 1837, pag. 39 en
Idem, 1840, pag. 36, met dank aan de heer H. Speijer, IJzendijke.
Z.A. Notarieel Archief 1796-1838, inv. no 1109, rep. 8 d.d. 18-1-1832.
Z. A. T. 6.1. inv. no 1322, brief van 13-3-1837.
Brief 1-6-1837.
Willemsen, Rinus: De handel en wandel van meneer Carpreau, boek
in voorbereiding.
Brief van 23 mei 1837.
Stadsarchief Rotterdam, Notarissen 1811-1925, inv. no 314, prot. 148.
Devos, Greta, Gustaef Asaert en Fernand Suykens, De Antwerpse
Naties, zes eeuwen actief in haven en stad, Lannoo 2004, pag. 142.
Cruyningen, Piet van, Bevolking en landbouw, in: Scharnierend
gewest, 200 jaar Zeeuws-Vlaanderen 1814-2014, Aardenburg 2014,
pag. 62.
In een brief van 8 nov. 1837 aan zijn eigenaar in Gent, schrijft de
IJzendijkse rentmeester J. F. Carpreau: "onze kerk is aanbesteed voor
f 33.499,00 aan een zeker A. Plaschaert een Belg die nu in Westdorpe
woont". Er zijn dus meer (uitgeweken) Belgen die vanuit Zeeuws-
Vlaanderen handelen.
Brief van 21 juli 1837.
21. J. J. de Bats, koopman-gemeenteontvanger, bouwde in 1842 in Bier
vliet een houtzaagmolen, met landbouwschuur en houtloods.
22. Streekarchief Gorinchem, Gemeentebestuur, Res. B. en W., 1816-
1945, Hoofdstuk 31, 62.7, band 7, fol 175 v.
23. Idem, notaris. B van Eeten, 10-8-1840 rep. no 34.
24. Zie voor vergelijkend bronmateriaal: Poissonnier, drs I. H. J., De
Kanonhofstede te Waterlandkerkje omstreeks 1829, in: Bijdragen tot
de geschiedenis van West-Zeeuws-Vlaanderen, no 12, (1983), blz. 16
-40.
25. Priester, Peter, Geschiedenis van de Zeeuwse Landbouw, circa 1600 -
1910, Middelburg, 1998, blz. 649.
26. Z. A. Provinciaal Bestuur 1813-1850, inv. no 4463.
27. Brief van 31 mei 1837.
28. Brief van 29 juli 1837.
29. Brief van 2 september 1837. Zie ook: Vree, J. de, Den Ouden en Van
Benthum, een casus betreffende de verspreiding van de gereformeer
de lectuur in Zeeland (1823-1836), in: Jaarboek voor de Nederlandse
boekgeschiedenis, Leiden, 2001, pag. 9.
30. Z.A.T 13.1., inv. no 1159, rep no 106.
31. Z.A. Notarieel archief 1796-1842, inv. no 1130, rep. 117.
32. Z.A. idem, inv. no 1071, rep. no 41.
33. Z.A. idem, inv. no 1081, rep. no 54.
34. Z.A. Provinciaal Bestuur 1813-1850, 4897.
35. G.A.T., deel Biervliet, inv. no 48.
36. G.A.T., deel Biervliet, inv. no 991.
37. Z.A. Notarieel archief 1796-1842, inv. no 1088, rep. no 19 en 21.
38. Vóór 1951 heette de Burgemeester Maarleveldstraat de Raadhuis
straat.
39. Z.A. Onderlinge Brand- en Waarborg Maatschappij, boek 29. Register
G folio 585, correspondentieboek fol. 567.
40. Z. A. Onderlinge Brandwaarborg Zeeland, Letter G, no 29.
41. Z.A. Notaris Brevet, 8-4-1885, rep. 28. Opm. Hierin zitten 8 huizen, 2
schuren, 3 molens en diverse tuinen. Opm. Laag getaxeerd.
42. G.A.T., deel Biervliet, Brievenboek 1815-1827, gedateerd 10-10-1818.
43. G.A.T., deel Biervliet, inv. no 47, brief van 17-2-1836.
44. Z. A., Provinciaal Bestuur 1813-1850, inv. no 4663.
45. Willemsen, Rinus: De handel en wandel van meneer Carpreau, boek
in voorbereiding.
46. Idem.
47. Z.A. Notarieel archief 1796-1842. inv. no 1089, rep. no 1 en 2.
48. Z.A. idem, inv. no 1353, rep. no 2.
49. Z.A. idem, inv. no 1160 (1841), rep. no 29.
50. Gegevens verstrekt door Frits Thomaes, Hoofdplaat.
51. Hendrikse, Max G. P. A., Het muziek van IJzendijke, Bijdragen tot
de Geschiedenis van West-Zeeuws-Vlaanderen, Nr 15, (1986), blz. 7.
Pieter was van die vereniging ook oprichter (1837).
52. Z.A. Onderlinge Brand- en Waarborg Maatschappij, boek 29. Register
G folio 584, correspondentieboek fol. 566.
G.A.T. Gemeentearchief, Terneuzen.
Z.A. Zeeuws Archief, Middelburg.
Notariskantoor Axxent, Terneuzen paste kostenloos onze
statuten aan
