m
JOHANNTS GOED\FRT i I
obfervationes generales de in l efto-
rum nutura rransfbrmatione.
A Deinde
Xe uitgave ook in 1659 uit kwam. Het handmatig zetten,
m corrigeren, drukken, het maken van de etsen, het vouwen
van Je gedrukte bladen en het binden van een boek nam
in de zeventiende eeuw veel meer tijd in beslag dan tegen-
r~*~ woordig. De laatst gedateerde waarneming van Goedaert,
in deel een, staat in de 70-ste 'Bevindinge' op blz. 129, over
de larve van een soort zweefvlieg, die wij nu 'Blinde bij'
noemen:
'Desen worm hebbe ick by my gehouden tot den 27 Maert
1659 sonder eenich eten. En leyde hem doen op syn
rugge, en hadde doen sulcken kracht noch, dat hy hem op
syn buyck leyde en is gestorven op den 28 Augustus, ick
noemde hem den kamelio.'
Gezien het voorgaande is het aannemelijk dat het boek
reeds voor 1662 verscheen, zoals overigens in het verleden
ook reeds door een tweetal 'goede lezers' is opgemerkt
en gepubliceerd: Dr. A. C. Oudemans en G. Kruseman.
Kruseman geeft daarbij aan dat het Octrooi, het recht het
werk te mogen drukken, aan Fierens werd verleend op 30
november 1660.
Als gevolg van het bombardement op Middelburg op
17 mei 1940 is een groot deel van de Middelburgse en
Zeeuwse archiefstukken verloren gegaan. Met betrekking
tot oude archiefgegevens moeten we daardoor meestal
blij zijn, als we ons kunnen baseren op bronnen van voor
1940, waarin archivalia worden vermeld. Als door een
wonder zijn echter veel archiefgegevens van de Staten van
Zeeland bewaard gebleven en ter inzage beschikbaar in
het Zeeuws Archief te Middelburg. Uit de in dit Archief
door de auteur van dit artikel gevonden jaarrekening van
Fierens aan de Staten van Zeeland over 1660 blijkt dat
Fierens op 17 mei dat jaar leverde: '1 Metamorphosis van
Goedaerdt Afgeset, 1 pond Vlaams en 10 schelling.'
Deze rekening levert dus het bewijs dat Goedaerts werk
reeds in 1660 was verschenen. Tevens levert de rekening
van Fierens een bewijs dat Goedaert persoonlijk zijn werk
inkleurde en dat een door Goedaert 'afgeset', ofwel ge
kleurd boek in 1660 anderhalve pond Vlaams kostte.
Uit de prijs van het boek, een pond Vlaams en 10 schel
ling, dit was ongeveer evenveel als negen gulden, blijkt dat
de koper voor de etsen en het kleuren ervan, aanzienlijk
extra moest betalen. Metamorphosis Naturalis was bijvoor
beeld bijna 5 maal zo duur als het door Fierens uitgegeven
Banket-werk van goede gedachten van Johan De Brune.
Een tweede bewijs dat Goedaerts werk al in 1660 werd
uitgegeven is te vinden in de brieven van Christiaan Huy-
gens. De eerste keer dat Christiaan het boek van Goedaert
noemt is op 9 november 1660, toen hij in Parijs verbleef
en 'Het boek over vliegen' van Goedaert aan M. Boreel
zond. Zowel Christiaan als zijn broer Constantijn hadden
grote waardering voor het werk van Goedaert, zoals hun
correspondentie herhaaldelijk aantoont.
Zoals hiervoor reeds vermeld gaf Fierens ook een Latijnse
vertaling van het volledige werk van Goedaert uit. Fierens
liet het werk door Johannes de Mey ook in het Frans ver
talen.
Omdat het ondoenlijk is om binnen het bestek van dit
artikel achtereenvolgens de Nederlandse, Latijnse en Fran
se drukken en hun onderlinge verschillen te bespreken
als ook de afbeeldingen in de verschillende door Fierens
gedrukte versies, wil ik hier alleen nog het portret van
Goedaert aan de orde stellen. Auteur dezes is voornemens
deze materie uitvoeriger te behandelen in een over niet al
te lange tijd te verschijnen boek over leven en werk van
Goedaert.
fJOMTHS* GOEÖAATnjs
■Medwi<«&en/h
Uemadmodum rpliqua ani-
malia inftinchi qu >dam
naturali ad fpeciei iuje
confcrvationem, generation
ni opcram dant non igruvain ita Sc
inlectaquod magis eft admir.uv
dum, iis in locis ova fcmcnque luuui
deponunt,in quibus calore iolis com
mode incalelccrc poflunt, neque anre
folent foetus erumperequ tm iifdcin
in locis, parata fibi in veniant ahmen-
ta, qua in re ipfis hotninibus lèliciora
videntur, utpote quibus ad vitam&
prolis fuftentationem necefiaria Lepe
defunt, eaquc vix anxio animocon-
tmuoque labore übi comparare
Poflunt.
Portret van Goedaert in het Latijnse
deel I
