De eerste verpachting
Het einde
We zien dus dat de afscheiding van België en het sluiten
van de grens in 1830 de eerste jaren invloed heeft op de
huwelijken. De aanleg van de straatweg is echter ook niet
van invloed op deze cijfers. De huwelijkskandidaten ont
moetten elkaar bij voorkeur op de kermissen in ljzendijke
(tijdens de Pinkersdagen, eind juni) of in Watervliet (eind
juli). Toen de weg nog onverhard was, stapte men over een
aarden weg bestrooid met zand. Vooral in de zomermaan
den was deze goed begaanbaar. Na de bestrating kwam
hierin geen verandering, al moesten de passanten wel tol
betalen. Dat blijkt dan ook de enige verandering te zijn.
We gaan er wel vanuit dat de jeugd de kermissen te voet
bezocht en een uurtje wandelen stelde in die tijd weinig of
niets voor.
Het is een drukte van belang in Hotel d'Anvers aan de
IJzendijkse Hoogstraat als daar op 23 maart 1854 de eerste
tolverpachting van de nieuwe weg wordt gehouden. Nadat
notaris Benteijn alle voorwaarden heeft opgelezen, vindt
de openbare verpachting voor een jaar plaats. Charles de
Kerckhove en zijn stadsgenoot Victor van den Hecke zijn
aanwezig en zitten naast de notaris achter de tafel. Zij zijn
gemachtigden van de Maatschappij en ook Jan Francies de
Volder en Pieter Bernard Averbeke zitten erbij. De laatste
als contactpersoon tussen de pachter en de Maatschappij,
zoals we in de voorwaarden hoorden. Bij Averbeke, die
in de Biervlietse Ameliapolder woonde, moest de pachter
maandelijks zijn pachtsom afdragen. En Averbeke was
ook aanspreekpunt wanneer er discussies waren over
bijvoorbeeld een toltarief. Dan moest Averbeke dus naar
het tolhuis aan de Ponte komen. Pachter, voor de som van
f 900,00 is de heer Francies Walrij, diligencehouder op
Watervliet. Als borg noemt hij logementhouder Johannes
Verbruggen, die we al eerder tegenkwamen.
Uit deze acte halen we trouwens nog enige interessante
passages over de vrijstelling van goederen. Alle goederen
die de grens passeren op weg naar een marktdag krijgen
vrije doorgang. Hierin zien we natuurlijk de hand van
Carpreau die de handel in de regio en misschien wel speci
fiek in ljzendijke tracht te bevorderen. Vrij van tol zijn ook
volgens een speciale bepaling in deze acte opgenomen,
"de wagens met gedorschte granen, gedroogde peulvruch
ten en soortgelijke geladen, transporten van gras en hooi
afkomstig van eigen of gehuurde landen".9
Het rijk was de eerste overheidsinstantie die de tollen
afschafte. Dat was op 1 mei 1900, nog vóór het gemotori
seerd verkeer op de weg verscheen. Wat ljzendijke betreft,
vervielen de twee tollen tussen ljzendijke en Schoondijke.
Het tolhuis Veldzicht onder Schoondijke werd op 10 mei
1903 door de domeinen verkocht. Tot 27 oktober 1913
bleef de tol tussen ljzendijke en Watervliet. De laatste tol
gaarder was Hendrikus Josephus Mornout (1867 1945).
In 1913 kwam het weggedeelte in handen van de provin
cie Zeeland. De laatste tollen in de omgeving verdwenen
op 19 juli 1932, zoals bijv. die op het traject Biervliet
Hoofdplaat en bij Bakkersdam.10 Het onderhoud van de
weg kwam in handen van de overheid en werd betaald uit
de wegenbelasting.
Bijlage 1 Participanten in de tolweg en het aantal aandelen
a f500,00.
1Graaf Charles Joseph D'Hane de Steenhuise, 2
2. Jan Francies de Volder, 2
3. Ridder Francies de Heijnderijcx, 2
4. Mw. Maria Thérésia de Volder, douarière de heer Stas
de Richelle, 2
5. Jan Jean Lacombe, 2
6. Edmond van de Woestijne, 2
7. Victor van den Hecke, 3
8. Eduard van den Hecke, 3
9. Baron August Pijcke de Petegem, 2
10. Joseph Zaman van Crombrugghe, 2
11. Graaf Charles Anthoni Gabriël du Chatel, 2
12. Mw Victoire Amelie de Naeijer, echtgenote van Pieter
van Remoorter, 2
13. Joseph Praet du Breucq, 1
14. Mw. Cécile Johanna Bernadina du Breucq, 1
15. August de Loose, Eugenie de Loose en Charles de
Kerckhove de Limon, samen 1
16. August Lippens, 1
17. Eugène Lippens, 1
18. Jean Francies Bogaert, 1
19. Pieter Francies Snebbaut, 1
20. Pieter Bernard Averbeke, 1
21. Joris van Hij fte, 2
22. Bernardus Josephus Bonte, 1
23. Adolph Bavo Carpreau 1
Opm. de nrs 1 t/m 17 waren Vlaamse landeigenaren, veel
uit Gent of omgeving.
De nrs 19 t/m 23 waren woonachtig in ljzendijke en om
geving. (De woonplaats van no 18 is mij niet bekend, RW).
Noten
1. G.A.S. deel ljzendijke, Raadsnotulen 1841-1854.
2. Z.A. Notariële Archieven 1842-1895, inv. no 20, rep. 128, d.d. 11-12-
1852.
3. Willemsen, Rinus: De handel en wandel van zoon Carpreau, in
voorbereiding.
4. Google: Tolheffing in Drenthe, 19 december 2015.
5. Cornelis, J. Ch.: ljzendijke, oud en nieuw, z.j. pagina 133.
6. Zie 2, inv. no. 30, rep. no. 128, d.d. 12-9-1853.
7. Middelburgsche Courant, 29-5-1852.
8. Idem, 15-10-1868.
9. Zie 2, inv. no 31, rep. 29.
10. Wilderom, ing. M.H.: Tussen Afsluitdammen en Deltadijken, deel 4,
Middelburg, 1973, pag. 467.
G.A.S Gemeentearchief Sluis in Oostburg
Z.A. Zeeuws Archief
