Middelburg, 17 mei 1940
Het gemeentebestuur van Middelburg wilde nu wel eens eindelijk precies weten wat er op 17 mei 1940 was gebeurd in
de uren vóór de binnenstad grotendeels in vlammen opging. Er waren in 2010 en 2012 twee publicaties verschenen die
aanleiding gaven tot deze vraag. Daarom werd de hulp van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIHM) in Den
Haag ingeroepen, dat in 2016 met een onderzoeksrapport naar buiten kwam. We geven in dit artikel een overzicht van die
studie.
In 2010 verscheen ter gelegenheid van de zeventigjarige
herdenking van de strijd in Zeeland, Middelburg 17 mei
1940 onder redactie van Peter Sijnke. Het is een uitgave
van een collectief van auteurs, dat op grond van uitgebreid
literatuur- en archiefonderzoek tot de conclusie komt dat
de oorzaak van de stadsbrand Duitse artilleriegranaten
waren geweest en dat daarnaast waarschijnlijk Duitse
vliegtuigbommen op de stad waren gevallen. Teven hiel
den de auteurs er rekening mee dat Franse artilleriegra
naten op Middelburg waren gevallen. Een bewust Duits
bombardement werd uitgesloten.
De onderzoekscommissie gaat grotendeels met de auteurs
mee met de vaststelling dat de stad werd getroffen in de
loop van de morgen door Duits artillerievuur dat werd
geleid door waarnemingsvliegtuigen die boven de stad
vlogen en mogelijk ook enkele lichtbommen hebben
afgeworpen. In die zelfde uren werd de stad echter ook
getroffen door Franse artilleriegranaten van een opstel
ling ten westen van Breskens. Eerst vuurde men richting
Sloedam en later in een andere richting om de terugtrek
kende Franse soldaten die richting Vlissingen trokken te
treffen.
Één kanttekening maakt de commissie bij de bespreking
van dit boek. Er zijn verschillende auteurs en onderling
zitten er enkele nuances in de conclusies.
De verwoeste Nieuwe Kerk. Illustratie uit Middelburg, 77 mei 1940,
(fragment)
A. B. J. Goossens is ook geen onbekende in het Zeeuwse.
Hij publiceerde meerdere werken over de Tweede Wereld
oorlog. In 2012 presenteerde hij in eigen beheer Gestold
Verleden, 17 mei 1940. Frans oorlogsgeweld op Middelburg.
Voor dit boek onderzocht hij veel archieven en hij bouwt
volgens de commissie een transparant betoog op, dat con
troleerbaar is en vertrouwen wekt bij de lezer. Vervolgens
komt de commissie met een kritische opmerking over de
verwerking van de bronnen. De schrijver zou op belang
rijke plaatsen in zijn boek dingen in zijn bronnen lezen die
er volgens de onderzoekscommissie niet staan, dus trekt
hij onjuiste conclusies. De commissie merkt zelfs op dat
het sluitstuk van zijn betoog daarbij speculatief is.
Om het kort samen te vatten, is het dus helemaal niet
zeker dat de binnenstad in brand vloog als gevolg van
Frans vuur om de Duitsers bij de Sloedam tegen de hou
den. Tenslotte merkt de commissie nog op dat Goossens
heel veel aandacht besteedt aan het Franse optreden in de
meidagen van 1940, maar dat een onderzoek in Duitse
bronnen daarbij in geen verhouding staat.
Eindconclusie
Voor het ontstaan van beide boeken is veel en uitgebreid
bronnenonderzoek gedaan. Ze stellen alle twee vast, dat er
op die 17e mei Franse artilleriegranaten op de binnenstad
zijn neergekomen en dat deze een rol hebben gespeeld bij
het ontstaan van de branden die samensmolten tot een
grote stadsbrand. Een groot verschil tussen beide studies
is, dat in Gestold verleden, geconcludeerd wordt dat uit
sluitend artilleriegranaten de brand veroorzaakt kunnen
hebben.
Het vergeten bombardement daarentegen concludeert dat
voornamelijk Duitse artilleriegranaten de oorzaak van de
brand moeten zijn geweest en dat er bovendien Duitse
lichte vliegtuigbommen en Franse artilleriegranaten bij
betrokken zijn geweest, waardoor er meerdere bandhaar
den ontstonden. Twee boeken: twee zienswijzen. Maar
de commissie volgt het betoog van Gestold verleden niet,
hoewel er veel waardering is voor het bronnenonderzoek.
R.W.
De brand van Middelburg, Eindrapport van de commissie inzake de
geschiedschrijving van de brand Middelburg op 17 mei 1940.
Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Den Haag 2016. Versie
internet, 8 april 2017.
